Günümüzde yemek yapmak sadece yaşamsal faaliyetlerimizi yerine getirmek ve açlığımızı bastırmak için yaptığımız bir eylemden daha fazlasıdır. Özellikle modernleşmenin etkisiyle birlikte yemek yapmak artık bir sanat haline dönüşmüştür. Günümüzde ön plana çıkan yemek sanatı lezzet, estetik ve yaratıcılığı bir araya getirerek kişilerin duygusal bir bağ kurmasını sağlamaktadır. Her ne kadar yeni öne çıkmaya başlayan bir alan olsa da aslında yüzyıllar boyunca var olan ve farklı şekillerde icra edilen sanat dallarından biridir. Bu sanat dalında çeşitli yemek pişirme ve hazırlama teknikleri kullanılarak yemekler birer sanat eserine dönüştürülmektedir. Yemek sanatı yalnızca yemek pişirmek ve yemeklerden estetik bir sunum hazırlamanın dışında görsel sanatlara da konu olan bir kavramdır.  Yemek sanatı yiyecekleri tüketmenin yanı sıra onları görsel ve etkileyici bir hale getirmek amacıyla da kullanmayı amaçlayan bir sanat dalıdır. Sosyal medyanın yükselişiyle birlikte pek çok kişi mutfak yeteneklerini yemek sanatı sayesinde sergileyerek şef ve amatör sanatçıların ilgisini çekmektedir.  Peki yemek sanatı nedir, bu sanata dair örnekler nelerdir? Sizin için bu yazımızda yemek sanatının ne olduğuna ve örneklerine değindik, neler olduğuna birlikte bakalım.

Yemek Sanatı (Food Art) Nedir?
Yemek sanatının İngilizcesi food art olarak bilinir. Bu ismiyle de yaygın olarak kullanılmaktadır. Yemek sanatı nedir, diye baktığımızda ise kısaca yemeklerin görsel bir sanat eseri olarak sunulması şeklinde ifade edebiliriz. Yemeklerin hazırlanması, sunumu ve tüketim sürecine estetik görünüş, lezzet ve yaratıcılık eşlik etmektedir. Yemek pişirme bir zorunluluk değil aynı zamanda bir sanat olup bu yargı günümüzde daha fazla öne çıkmaktadır. Resim, heykel gibi birçok görsel sanat gibi yemek sanatı da duyguları ifade etmenin farklı bir yöntemidir. Görsellik ve lezzet açısından farklı bir deneyim sunan yemek sanatı aynı zamanda iştah açıcı bir etkiye de sahip. Hem profesyonel mutfaklarda hem de evde denenebilecek bir sanat dalı olan yemek sanatı yaratıcı yemek sunumlarının başvurulan yöntemleri arasında bulunur. Gastronomi alanı mutfak ve yemek sanatının temel taşlarından biridir. Böylece yemek sanatının temeli yemeklerin renk, doku ve formlarını uyum içinde bir arada kullanılması yatmaktadır. Sadece lezzetin değil estetiğin de konuştuğu yemek sanatı sanatsal bir ifade ortaya çıkarmaktadır.



Yemek Sanatının Tarihi
Yemek sanatı kavramı her ne kadar son zamanlarda ortaya çıkmış bir kavram olarak görünse de aslında daha eski bir tarihe dayanır. İnsanlık tarihi kadar eski bir kavram olan yemek sanatı insanların avladıkları hayvanları pişirme yöntemlerinden bugüne kadar bir yemek kültürü gelişmiştir. Yemek pişirme becerisi ise Antik çağlardan beri kabul edilmiş bir uğraş olarak yer almaktadır. Özellikle bu çağlarda yemeklerin daha lezzetli ve estetik hale getirmek için farklı yöntemler geliştirmişlerdir. Antik Roma ve Çin’de yemeklerin sanatsal sunumlarına büyük önem verilmektedir. 

Orta Çağ Avrupa’sında ise ziyafet sofraları abartılı bir şekilde süslenerek birer sanat eserine dönüştürülmekteydi. Özellikle Japonya’da ortaya çıkan “bento box” kültürü ve meyve oymacılığı gibi teknikler yemek sanatının gelişmesine büyük bir katkı sağlayan bu teknik ve kültürler yıllar içerisinde artarak bugünkü çağdaş yemek sanatlarını ortaya çıkarmıştır. Zaman içerisinde yemek sanatında ve mutfaklardaki değişimler şu şekilde özetlenebilir:

• Yemek sanatı geçmişte Antik Roma ve Yunan mutfağında özel sofralar düzenleyerek yemekleri baharatlarla tatlandırırlarmış. bu dönem içinde verilen ziyafet sofraları adeta bir görsel şölen sunacak şekilde hazırlanarak yemek sanatının bir adımı olarak yer alır.
• Osmanlı mutfağında ise aşçıların yemek sunumlarına verdikleri önem yapmış oldukları süslemeler ile öne plana çıkar. Yemeğin süslenmesi ve farklı bir şekilde sunulması Osmanlı döneminde de mutfaklarda yemek sanatının varlığını ortaya koymaktadır.
• Zaman içerisinde yemek sanatı yemek süslemeleri ve farklı sunum tekniklerinin dışına çıkarak modern yemek sanatlarını gün yüzüne çıkarmıştır. Günümüzde gastronomi alanına ait yeni akımlar yemek sanatını daha ileri bir seviyeye taşımıştır. Şefler yemeğin aromasını, sunumunu ve yemeğin dokusunu  yenilikçi mutfak sanatlarıyla birleştirerek şekillerini değiştirmiş ve food art olarak benzersiz ürünler ortaya koymuştur.

Yemek Sanatının 4 Özelliği
Yemek sanatı ile ortaya konulan eserler, kendilerine özgü özellikleri ile ön plana çıkar. Her bir yemek sanatı eseri altında yatan farklı anlamlar ile dikkatleri üzerine çeker. Yemek sanatının ise 4 temel özelliği bulunur. Bunları şu şekilde açıklayabiliriz:

1. Görsel Sunum
Gıda ürünleri her ne kadar yemek için üretilmiş olsa da sanat eseri olarak da görsel nesnelere dönüştürülebilir. Özellikle 19. yüzyıl sonları 20. yüzyıl başlarında tereyağı, şeker, mısır ve farklı tahıllardan yapılan heykeller fuar gibi alanlarda sergilenmek için tercih edilen ürünler arasındaydı. Görsel açıdan farklı tasarlanan bu malzemeler yemek sanatının ürünler ile bir bütün oluşturabileceğini gözler önüne seriyordu. 21. yüzyıla gelindiğinde artık dijitalleşmenin de katkısıyla yemek sanatı dijital ortamda sergilenmeye başladı. Yemek fotoğrafçılığı gibi kavramlar da ortaya çıkarak yapılan yemek sanatı eserleri daha geniş bir kitle ile paylaşılarak bu alana olan ilgi de atmıştır. Görsel sunum food art için önemli ve popüler bir teknik olmaktadır.

2. Yaratıcılık ve Teknik
Bir nevi performansı ortaya koyan yaratıcılık ve teknik, yemek sanatının klasiklerin ötesine geçmesini teşvik etmektedir. Geleneksel yemek sanatı eserlerine baktığımızda sanatçıların daha çok görsel sanat türlerinden biri olan natürmort tekniğiyle sanatın teşvik edildiği görülmektedir. Günümüzde ise bu daha çok üç boyutlu çalışmalar yapılarak daha çok performansı ortaya konulduğu eserler sunulur. Buna örnek olarak Malezyalı bir sanatçı ve mimar olan Red Hong Yi’nin yiyeceklerden oluşan ve tabak büyüklüğünde yeniden portreler yaratmıştır. Tamamen yiyecekleri kullanarak nesneleri ve portreleri tasvir eden Red Hong Yi, bu alanda öne çıkan sanatçılar arasında yer alır.

3. İzleyicilerin Katılımı
Yemek sanatı, ortaya konulan eser hakkında etkileşimin yaratıldığı ve izleyicilerin katılımının olduğu sanatlar arasında yer alır. Bu noktada ortaya konulan eser hakkında izleyici şaşırıp etkilenebilir. Yemek sanatı kimi sanatçı tarafından insanları bir araya getirmeye yardımcı olan bir etkinlik olarak da kullanılmaktadır. 

4. Anlam
Yemek sanatı geleneksel yemek yeme kültürünün dışında farklı bir alan sunar. Bunların en başında lezzetten ziyade kimi zaman görselliğin ve aktarılmak istenen mesaj ön planda gelmektedir. Bu sanatta kullanılan gıda ürünleri daha çok bir duyguyu ya da metaforu temsil etmek için kullanılmaktadır. Her ne kadar bir amaç ve bir anlam kazandırmak için yapılsa da bu gıdanın bozulabilen bir şey olmasından dolayı geçici bir anlamı vardır. Bu yapılan eserin vermek istediği anlamın anlaşılabilmesi zorlaştırmaktadır.

Yemek Sanatı Türleri ve Örnekleri
Yemek sanatı birden fazla farklı şekilde karşımıza çıkmaktadır. Biz daha çok gerçekçi tarzda yapılmış pastalar ya da tereyağdan yapılmış heykellerden ibaret olduğunu düşünsek de food art birden fazla çeşide sahiptir. günümüzde yaygın bir şekilde kullanılan food art türleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Tabak Sunumu
Yemek sanatının en çok kullanılan çeşitlerinden biri tabak sunumudur. Yemeklerin minimalist ve gösterişli bir şekilde hazırlanması ve sunulmasını ifade eder. Daha çok fine dining restoranlarda yaygın olan bu türde yemeğin lezzeti kadar görselliği de ön plana çıkmaktadır.

2. Meyve - Sebze Oymacılığı
Yemek sanatının en çok yapılan türlerinden biri meyve ve sebze oymacılığıdır.  Basit işlemler gibi ince işçilik gerektiren tasarımlar da yapılabilmektedir. Asya kültüründe özellikle yaygın olan meyve ve sebze oymacılığı, food art’ın en eski türlerinden biri olarak bilinir. Bu işlemde daha çok karpuz, havuç, turp gibi dışı sert ve oyulmaya müsait olan sebzeler kullanılmaktadır. Buna bir örnek verecek olursak Tamas Balla’nın insanın mimik ve hareketlerini canlandırdığı karpuz, bir dönemin en çok tıklanan fotoğraflar arasında yer almaktadır.

3. Çikolata, Şekerleme ve Pasta Heykelleri
Yemek sanatını ön plana çıkarak eserler daha çok çikolata, şekerleme ve pastalar ile yapılan heykellerdir. Oldukça dikkat çeken bu food art türü oldukça gerçekçi eserler ile karşımıza çıkmakta. Pastacılıkta kullanılan teknikler, çikolata ve şekerlemelerden heykeller yapmaya olanak tanırken, pastalar ile de gerçekçi nesneler oluşturulabilmektedir. Ünlü ressamların eserlerinin çikolatadan yapılmış versiyonları bu food art türü için örnek olabilmektedir. Bunun yanında çikolata, şekerleme ve pasta heykel ve tasarımlarına Caitlin Levin ve Henry Hargreaves’in tasarımı olan ünlü müze Louvre’i şekerlemeden minyatürü yapılmıştır. Şeker, karamel ve çikolata kullanılarak yapılan bu minyatür müze tasarımı adeta orijinalinin aynısı olarak yer alır.



Evde Denemek İçin Yemek Sanatı İpuçları 
Yemek sanatı ile bir şeyler yaratabilmek için usta bir şef ya da sanatçı olmanıza gerek yok. Basit teknikler ile evde kolayca kendi yiyeceklerden kendi sanatınızı yaratabilirsiniz. İşte evde deneyebileceğiniz birkaç yemek sanatını tekniği:

• Evde yemek sanatı denemesi yapmak istiyorsanız yapabileceğiniz en basit tekniklerden biri meyve ve sebzeleri şekillendirmektedir. Salatalarda ya da kahvaltı için farklı bir sunum hazırlamak istiyorsanız,meyve ve sebzelere bıçakla basit oymalar yaratarak şekiller oluşturabilirsiniz. Yıldız, kalp gibi basit figürleri bıçak yardımıyla kolaylıkla yapabilirsiniz.
• Kontrast renkleri bir araya getirerek görsel bir şölen yaratabilir, meyve sebzelerden harika tabaklar oluşturabilirsiniz.
• Tatlı sunumlarında çikolata ve soslar ile dekoratif tatlı tabakları oluşturabilirsiniz. Meyve soslarıyla dekoratif çizgiler yapabilir basit bir işlemle şık bir tabak sunabilirsiniz.
• Küçük kalıplar kullanarak yiyeceklerinizi farklı şekillere sokabilirsiniz. Bunun için kurabiye kalıbı kullanabilir, yiyeceklerle ilginç şekiller oluşturabilirsiniz.
• Eğer evinizde süt köpürtücü varsa kahve yaparken üstlerine farklı desenler çizmeyi deneyebilir, estetik kahveler ortaya koyabilirsiniz.

Yemek Sanatında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yemek sanatı ile bir şeyler üretmek için profesyonel olmaya gerek olmadığından daha önce bahsettik. Siz de evinizde basit çalışmalar ile sunumlarınızı daha şık bir hale getirebilirsiniz. Fakat bu noktada food art yaparken dikkat edilmesi gereken birkaç nokta yer almaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Renk uyumuna dikkat etmek. Yapacağınız eserde kullanacağınız malzemelerin renk uyumuna dikkat etmelisiniz. Özellikle estetik bir görünüm sağlamak için renklerin uyumunu yakalamanız önemli.
• Yemek sanatında farklı dokuların bir araya getirilmesi de oluşturduğunuz ürün açısından önemlidir. Farklı dokuların bir araya getirilmesi görselliği artırarak daha görsel bir ürün ortaya koymaktadır.
• Yemek sanatında dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de oluşturulan eserde kompozisyonu doğru yakalamaktır. Bu uyum sanatçının tarzına ve kullanılan ürünlerin doğasına uygun olması gerekmektedir.
• Yemek sanatında bir diğer dikkat edilmesi gereken nokta ise tazeliktir. Kullanılan malzemelerin taze olması sunumun daha canlı ve çekici görünmesini sağlar. Dolayısıyla görselliği ön plana çıkarabilmek için taze ürün tercih etmek doğru bir tercih olacaktır.