Köklü bir geçmişe sahip olan seramik sanatı, ilk çağlardan günümüze kendine geniş çaplı bir yer bulmuştur. İlk çağlarda bardak, tabak, çanak, çömlek yapımı için seramikten faydalanılırken günümüzde seramikten pek çok farklı ürün elde edilmektedir. Seramikten yapılan küpe, kolye, anahtarlık, fincan, sunum tabağı, duvar süsü bunlardan yalnızca birkaçı. Seramiğe ilgi duyanlar arasında hem yeni bir hobi edinmek isteyenler hem de kendi işini kurmak isteyenler bulunuyor. Sizler de yeni bir hobi arayışında iseniz seramik yapımını öğrenebilir ve kendinize seramikten harika eşyalar yapabilirsiniz. Ayrıca ileride bu işi mesleğiniz haline getirebilir, seramik dersleri verebilir ya da yaptığınız seramik ürünleri satışa sunabilirsiniz. Bu yazımızda seramiğe ilgi duyanlar ve seramiğe yeni başlayanlar için seramik sanatını A’dan Z’ye ele aldık. Keyifli okumalar dileriz!



Seramik ve Seramik Sanatı Tarihi Üzerine…
Çoğunlukla kil, toprak elementleri, tozlar ve su karıştırılarak elde edilen seramik; yüksek sıcaklıktaki bir fırında pişirilerek son halini alır. Isıtma yoluyla parçacıkların birleşmesini sağlayan işleme sinterleme adı verilir. Seramik yapımında karıştırılan elementlerin birleşim yaşaması ve sinterlenmesi esastır.

Seramik, pişirilerek kullanılan bir malzeme olduğu için ateşin bulunması ile keşfedilmiştir. MÖ 6000 yıllarında ilk seramik örneklerinin yapıldığı düşünülür. İlk çağlarda seramikten su taşımak ve suyu korumak için faydalanıldığı biliniyor. Anadolu, seramiğin anavatanı olarak kabul ediliyor. Özellikle Çatalhöyük, Beyce Sulta ve Demirci Höyük gibi bölgelerde yeni taş döneminden kalan seramik örneklerine ulaşılmıştır.

Seramik Nasıl Yapılır?
Seramikte hammadde olarak çamur kullanılır. Kullanılan bu çamur doğadan elde edilen kil, kaolen, kuvars ve feldspat maddelerinin belirli oranlarda karıştırılmasından oluşur. Su ile hamur haline getirilen elementler daha sonra preslenir ve 1100 derecenin üzerindeki yüksek sıcaklıkta fırına verilir. Seramik fırından çıktıktan sonra sırlama denilen işlem gerçekleştirilir ve renk verme de yine bu son evrede yapılır. Daha sonra ürün kurumaya bırakılır. Tüm bu aşamalardan sonra ise seramik yapımı tamamlanmış olur. Seramik yapımına yakından bakabilmek için isterseniz gelin yapım aşamalarını adım adım takip edelim!

Seramik Yapım Aşamaları
1. Yoğurma
Seramik yapımının ilk aşaması hamur elde etmektir. Hamuru ister hazır olarak poşetlerde satılan killerden isterseniz de seramik hamuru olarak vakumlu poşetlerde satılan ürünlerden elde edebilirsiniz. Seramik hamurunda homojen bir karışım elde edilmesi son derece önemlidir. Zira eğer hamurun içerisinde hava kabarcıkları kaldıysa pişirme sırasında çatlamalar olur ve bu da ürününüze zarar verir. Yoğurma yani hamur elde etme işlemi bittikten sonra ikinci aşamaya yani şekil verme aşamasına geçebilirsiniz.

2. Şekil Verme
Seramik yapımının en keyifli ancak bir o kadar da zor aşamalarından olan şekillendirme aşamasında kullanılan birkaç teknik yöntem var. Bunlar; fitil, şerit, çubuk, plaka, torna, çimdikleme, elle sıvama, döküm gibi yöntemler. Çimdikleme tekniği, hamuru herhangi bir alet kullanmaksızın sadece ellerinizle şekillendirmeniz esasına dayanıyor. Bu tekniğin en güzel tarafı tamamen özgün, benzersiz ve el izlerinin olduğu doğal bir ürün ortaya koyabilmeye imkân sunması. Bir başka şekillendirme yöntemi olan plaka tekniği ise; çamurun bir silindir veya merdane ile açılması ve daha sonra form verilmesi olarak biliniyor. Özellikle seramikte başlangıç seviyesinin üstünde olanların tercih ettiği bir şekillendirme yöntemi olan tornada şekillendirme; ayakla çevrilen ya da elektrikle çalışan tornada yapılan şekillendirme. Torna yöntemi ile şekillendirme için öncelikle bir miktar hamur alınır ve bu hamur tornanın dönmesiyle birlikte elle kontrolü sağlanarak şekil alır. Torna yöntemi özellikle yuvarlak formlu ürünlerin daha hızlı bir şekilde üretilmesi için icat edilmiştir. Günümüzde seri üretim için çoğunlukla elektrikli tornalar tercih edilmektedir. Eğer başlangıç seviyesinde iseniz şekillendirmede işinize yarayacak bir yöntem ise döküm yöntemi. Döküm tekniğinde sıvı çamur alçı kalıplarına dökülür ve ürün tamamen alçının formunu alır.

Şekillendirme aşamasından sonra ürünü kurumaya bırakmanız ve deri sertliğine gelmesini beklemeniz gerekiyor. Unutmayın ürün bu aşamada oldukça hassas ve kırılgan durumdadır. Eğer bu aşamada ürüne sertçe dokunursanız dağıldığını görebilirsiniz. Yeterince bekledikten ve ürün deri sertliğini aldıktan sonra üçüncü aşamaya yani fırınlama aşamasına geçebilirsiniz.



3. Fırınlama
Seramik yapımındaki fırınlama aşaması aklınıza evde kullanılan fırınları getirmesin. Bu işlem için özel olarak tasarlanan ve maliyetleri de epey yüksek olan seramik fırınları bulunur. Bu fırınlar 1100 derecenin üstündeki sıcaklıkta pişirme yapabilir. Seramik yapımındaki bu üçüncü aşama toplamda 2 kere yinelenir. Öncelikle ilk fırınlama yapılır ve her fırınlama 24 saat sürer. İlk fırınlama işleminden sonra dördüncü aşama olan sırlama yapılır, düzeltilmek istenen yerler varsa rötuşlar yapılır ve ürün tekrar fırına verilir. Ürünün ikinci kez fırınlanması işlemi de yine 24 saatte gerçekleşir ve bu aşamadan sonra da ikinci kez sırlama yapılır.

4. Sırlama
Tıpkı fırınlama aşaması gibi iki kere gerçekleştirilen bir aşama olan sırlama, seramik yapımındaki önemli aşamalardan birini oluşturur. Sırlama tamamlandıktan sonra ürünün su geçirmez bir yapıya sahip olması sağlanmış olur. Bu aşamadan sonra birçok insan için en keyifli aşama olan renk verme aşamasına geçilir.

5. Renk Verme
Seramiklerin pişmiş halleri sırlanarak renk verilmeye hazır durumdadır. En keyifli aşamalardan biri olan renk verme aşamasında tamamen yaratıcılığınızı kullanabilirsiniz. Ürünü ister tek renk boyayabilir ister birden fazla renk kullanabilir isterseniz de birkaç rengi karıştırabilirsiniz. Renklendirme aşamasında ayrıca çizimler ya da yazı, rakam gibi eklemeler de yapabilirsiniz. Bu aşama tamamen sizin yaratıcı dünyanız ve el becerinizle alakalı bir aşama. Sır fırınlamasından da ardından seramik ürünleriniz hazır demektir.

Seramik ve Seramik Yapımı ile İlgili En Çok Merak Edilen Sorular
Seramik ve seramik yapımıyla ile ilgili en çok merak edilen soruları sizler için derledik.

Seramik neyden yapılır?
Seramik, toprak altında bulunan kayaların birtakım dış etkenler sonucunda parçalanmasıyla oluşan bazı maddelerin birleşiminden oluşur. Bu maddelerden bazıları kil, kaolen, kuvars ve çeşitli toprak elementleridir.

Seramikten neler yapılabilir?
Seramikten pek çok farklı ürün elde etmek mümkündür. Seramikten yapabileceğiniz eşyalardan bazıları şunlar:

• Tabak, kâse, bardak, fincan, sunum standı gibi sofra ürünleri
• Kolye, küpe, bileklik gibi takılar
• Anahtarlık gibi aksesuarlar
• Duvar süsü, çerçeve, küllük, vazo, saksı, buhurdanlık, mumluk, takı tabağı, gibi dekoratif ürünler

gibi aklınıza gelebilecek daha birçok şeyi seramikten yapabilirsiniz.



Seramik nasıl boyanır?
Seramik boyamak için öncelikle edinmeniz gereken bazı malzemeler var. Bunlar; seramik boyası ya da akrilik boyası, su bazlı vernik ve çeşitli fırçalar. Seramiği boyamaya başlamadan önce ilk olarak nemli bir sünger ya da bez yardımıyla seramiğin üstünü temizleyin. Zira seramiğin üstünde herhangi bir toz ya da kırıntının kalması boyamadaki pürüzsüzlüğün önüne geçebilir ve dalgalanmalara sebep olabilir. Ayrıca boyama işleminden önce vernikleme yapmayı unutmayın. Seramik, boyayı emen bir ürün olduğu için boyanın emilmesinin önüne geçmek amacıyla seramiğin ilk olarak verniklenmesi ve boyama için hazır hale getirilmesi gerekir. Ayrıca kullanacağınız verniğin su bazlı olduğundan da emin olun. Seramiğinizi temizleyip üstünü su bazlı vernikle vernikledikten sonra ise kurumaya bırakmalısınız. (Eğer seramiğiniz kendinden vernikliyse verniklemenize gerek olmaz.)

Vernikleme işlemi bittikten ve vernik iyice kuruduktan sonra seramiği boyamaya başlayabilirsiniz. Oldukça keyifli bir aşama olan renklendirme aşamasında sınırsız hayal dünyanızın nimetlerinden faydalanabilirsiniz. Burada unutulmaması gereken nokta boyama işleminin birkaç kat yapılması gerektiği. Eğer imkânınız varsa her boyama katından sonra seramiği fırınlayabilirseniz çok daha mükemmel bir sonuç elde edersiniz.

Seramiğin boyama işlemi tamamlandıktan sonra ise sırada ikinci vernikleme işlemi bulunuyor. İkinci vernikleme seramik boyasını yüzeye sabitlemeye yardımcı olur. Ayrıca vernikleme sayesinde boyaya derinlik kazandırabilir, bazı bölgeleri daha koyu hale getirebilirsiniz. İkinci vernikleme işlemi de tamamlandıktan sonra fırınlama yapabilirsiniz.

Seramik kaç derecede pişer?
Seramiğin pişme derecesi kullanılan kile bağlı olarak farklılık gösterir. Örneğin; çömlekçi killeri 950-1000 derece arasında pişerken porselen ve stoneware ise 1200-1300 derece arasında pişirilir. Bu, ilk fırınlama için geçerlidir. Sır fırınlaması denilen ikinci fırınlama, birinci fırınlamadan daha yüksek derecelerde yapılır. Sır fırlamasında çömlekçi killeri 1000-1080 derecede, stoneware ve porselenler ise 1250-1280 derecede fırınlanır.

Seramik evde fırınlanır mı?
Evlerde kullanılan mutfak tipi fırınlar maksimum 300 °C derece civarında bir ısıya çıkabildiğinden seramikler evde fırınlanmaz. Çünkü bu sıcaklık değeri, seramik çamurunun ideal sertliğe ulaşmasını sağlamaz.

Seramik hamuru nasıl yapılır?
Seramik hamuru yapımı için pek çok farklı tarif bulunuyor. Bu tariflerden biri şu şekilde:

• 2.5 su bardağı tutkal
• Yarım su bardağı su
• 1 tatlı kaşığı yağlı krem
• 1 tatlı kaşığı vazelin
• 1 fincan mısır nişastası

Tüm malzemeler teflon tencereye sırasıyla eklenir. Karışım hamur olmaya yakın patates püresi kıvamını alır. Karışım eğer tencereden ayrılmaya başlamışsa seramik hamurunuz hazır demektir. Hazırladığınız hamuru ıslak bir bez yardımıyla çalışacağınız tezgâhın üstüne alın ve bez içinde biraz sıkın. Daha sonra tezgâhın üstüne mısır nişastası serpin ve yoğurmaya devam edin.

Tıpkı bu tarif gibi pek çok farklı seramik hamuru tarifi bulunuyor. Ancak hamur yapımıyla uğraşmak ya da riske girmek istemezseniz hazır olarak satılan seramik hamurlarını da tercih edebilirsiniz.



Seramik hamurunun çatlaması nasıl önlenir?
Seramik hamurunun çatlamaması için dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri hamurun karışımı yapılırken homojen bir karışım elde etmektir. Eğer hamur hava alırsa ve homojen şekilde yoğurulmazsa hamurda çatlamalar meydana gelebilir.

Seramik fırını kiralanabiliyor mu?
Eğer seramik yapmak istiyorsanız ancak seramik fırını satın alacak bir bütçeniz yoksa size en yakın konumdaki seramik atölyesinden kiralama da yapabilirsiniz.

Seramik ve porselen arasındaki fark nedir?
Seramik toprak altındaki kayaların parçalanması sonucu oluşan bazı maddelerin birleşiminden elde edilirken porselen tamamen killi topraktan elde edilir. Porselen ve seramiğin yalnızca hammaddeleri değil üretim tekniği de birbirinden farklıdır. Porselen, seramikten daha yüksek bir sıcaklıkta pişirilir.

Seramikle ve seramik yapımıyla ilgili merak edilenleri sizler için derledik. Eğer seramik yapımına ilgi duyuyorsanız ilk olarak hazır seramik hamurları alarak evde fırınlama harici diğer aşamaları yapmayı deneyebilirsiniz. Bu alana ilgi ve yeteneğiniz devam ederse dilerseniz bir seramik kursundan seramik dersleri alabilir ve seramik konusunda profesyonelleşebilirsiniz.