Kişisel yaşantımız veya iş dünyasında birçok sorunla karşılaşabiliriz. Bu sorunlar çoğu zaman bir engel gibi görünür. Ancak doğru bir bakış açısı ve yaratıcı düşünme becerisiyle bu sorunların aslında bir engel değil, yeni fırsatların kapısını araladığını görebilirsiniz. Problem çözmede yaratıcı düşünme ve sorunu farklı açılardan görebilme becerisine sahip olmak sorunu ortadan kaldırmanıza yardımcı olur. Fakat sunduğu avantajlar yalnızca bununla sınırlı değildir. Yaratıcılık aynı zamanda çözüm sürecinde yeni yollar keşfetmenizi, daha verimli süreçler geliştirmenizi ve hiç beklenmedik faydalar elde etmenize yardımcı olur. Dolayısıyla yaratıcı düşünme becerisi, zorlu durumların üstesinden gelmek için önemli bir yöntemdir. Bunu bir örnek ile özetleyecek olursak; büyük teknoloji şirketlerinin en yenilikçi ürünlerini göz önüne aldığımızda çoğunun bir problemden doğduğunu görüyoruz. Bu bir yazılım hatası olabilir, müşteri şikayeti olabilir ya da süreç içinde yaşanan bir tıkanıklık olabilir. Bu gibi durumları yaratıcı bakış açısıyla ele aldığınızda ortaya çıkan bu inovasyon hiç beklenmedik bir hikayeye dönüşebilir. Bu da bize zorlukların aslında fırsatların bir habercisi olduğunu gösterir. Kısacası problem çözmede yaratıcılığın önemi, zorlukları fırsata çevirmenizdeki bir anahtar olarak bize katkı sağlar. Bu yazımızda da zorlu anlarda kullanabileceğiniz yaratıcı çözümlere ve yaratıcı düşünceye değiniyoruz. Gelin detaylarına birlikte bakalım.



Problem Çözme Ne Demek?
Problem çözme, bir zorluğa veya engele çözüm bulma yolunda uygulanan yöntemleri kapsar. Bu çoğu zaman sorunu belirlemek, temelini araştırmak ve olası çözümler üzerinde düşünmek ve geliştirmek temeline dayanır. Çözümün etkisini, uygulayıp ölçerek problem çözme sürecine de geçmek anlamına gelir. Problem çözme aşamasında dikkat edilmesi gereken noktalar da yer alır. Örneğin; basit ve küçük olarak görülen sorunlar için doğru olduğuna inandığınız şeyi doğrudan uygulamak, hızlı dönüş alabilmek için pratik bir süreç olarak görülse de tehlikeli olabilir. Bu gibi durumlarda sorunun gerçek nedenini araştırmamak gözden kaçabilen bir noktadır. Böyle olduğunda sorun tekrar ortaya çıkabilir ve başka sonuçlara yol açabilir. Dolayısıyla üzerine iyi düşünülmemiş çözümler daha sonra tekrardan karşımıza çıkacağı için aynı döngü içinde kalabiliriz. Etkili problem çözme, şirketin zorlukların üstesinden gelmek, değişime karşı olan direnci yıkmak, yenilikçi fikirler ortaya konulmasını için yardımcı olur. Bu süreçte ise farklı yollara başvurmak ve yaratıcı çözümler ortaya koymak için farklı detaylardan faydalanmak önemli bir faktördür.

Problem Çözmede Yaratıcılığın Önemi
Yaratıcılık çoğunlukla sanatla ilişkilendirilen bir kavramdır. Ancak yaratıcılık günlük yaşamın her alanında ihtiyaç duyulan bir beceri olarak karşımıza çıkar. Yaratıcılık, özellikle sorunlar karşısında, etkili bir çözüm bulabilmek için önemli konular arasında yer alır. Problem çözme sürecinde yaratıcı düşünce sıradan çözümlerin ötesine geçmeyi sağlayarak soruna karşı farklı bir bakış açısı geliştirmenizi destekler. Ayrıca soruna yönelik bir çözüm ararken farklı becerileriniz de geliştirebilir. Problem çözmedeki yaratıcılığın önemini maddeler halinde aşağıda verildiği şekilde özetlenebilir:

• Yaratıcı düşünme, geleneksel yolları sorgulayıp farklı çözüm yolları geliştirmeye yardımcı olur. Bu da dolaylı olarak yeni bakış açıları kazanmanızı sağlar.
• Değişen koşullarla birlikte yeni duruma uyum sağlayabilme becerisi de gelişir. Yani yaratıcı düşünce zorlu zamanlar adaptasyonu kolaylaştırarak, sorun karşısında daha çözüm odaklı olabilmenizi sağlar.
• Zorlu problemler karşısında yaratıcı düşünce ile hareket etmek rekabet avantajı da elde etmenize yardımcı olur. Özellikle iş dünyasında yenilikçi problem çözme yöntemler, rakiplerin önüne geçmek için güçlü bir araç olarak yer alır.
• Problem çözmede yaratıcılığı kullanmak hem bireylerin hem de kurumların daha hızlı ve etkili çözümler bulmasına yardımcı olur. 
• Problem çözmede yaratıcılığı kullanan bireylerin yaşam kalitesi artar.

Etkili Problem Çözme için Temel Beceriler
Karşılaştığınız herhangi bir problemi etkili bir şekilde çözmek için bazı temel becerilerden yararlanabilirsiniz. Böylece hayatta karşılaştığınız zorlukları fırsata çevirebilir, projelerinizi daha sağlam temeller üzerinde geliştirebilirsiniz. İşte etkili problem çözme için sahip olmanız gereken temel beceriler!

1. Problemi Doğru Tanımak: Çözüm sürecinin en kritik noktası aslında problemi doğru tanımaktan geçer. Yanlış tanımlanmış bir problem sorunlara çözüm ararken verimsiz sonuçlar doğurmaktan öte gitmeyecektir. Dolayısıyla sorun geniş bir açıdan değerlendirilmesi, tek bir noktaya odaklanmak yerine farklı noktalara da değinmek problemin asıl kaynağının ortaya çıkmasına yardımcı olur.
2. Bakış Açısını Değiştirmek: Mevcut bir problemi avantaja dönüştürmek istiyorsanız olaya farklı bakış açılarından da bakmanız gerekir. Bu noktada “ters düşünme” tekniği sorunun farklı bir bakış açısını yakalamanıza yardımcı olacaktır. Örneğin fazla müşteri gelmeyen bir mağazaya neden müşteri gelmiyor sorusu üzerinden değil de müşteriler mağazaya neden gelmeye ihtiyaç duyar? sorusu üzerinden  düşünmek esas sorunu gözler önüne çıkarabilir.
3. Deneme - Yanılma Süreci: Problemlere karşı üretilen çözümlerde her zaman bir yanılma payı vardır. Özellikle yaratıcı problem çözerken risk almak kaçınılmaz bir durumdur. Fakat yanılma payını da göz önüne almanız gerekir. Yanıldığınız durumlarda o anı kucaklamalısınız. Yanılma süreci de aynı zamanda yeni fırsatların keşfedilmesinde önemli bir yoldur.
4. Esnek ve Açık Fikirli Olmak: Problem çözmede yaratıcılığın en önemli bir diğer özelliği esnek ve açık fikirli olmaktır. Kesin yargılar, katı düşünce kalıpları yaratıcılığın önüne çıkan en büyük engeller arasında yer alır. Kişi karşılaştığı soruna yönelik esnek düşünebilmeli ve farklı fikirleri değerlendirmeye açık olmalıdır.
5. Yenilik Sürece Dahil Edilmeli: Problem çözme sürecinde yaratıcılığı kullanırken inovatif yöntemleri de göz ardı etmemek gerekir. Yenilikçi yöntemler problemlerin çözülmesinin yanında gelecekte karşılaşabileceğimiz problemlerin de önüne geçebilmektedir.

Problem Çözme Süreci
Şimdi de gelelim problem çözme sürecinin adımlarına. Yaratıcılığınızı kullanarak problemleri çözmek için şu 5 adımı takip edebilirsiniz:

Adım 1: Sorunu Tanımlayın
İlk olarak sorunu tanımlayarak daha çok veri toplamaya çalışın. Böylece sorunla ilgili daha net bir durum ve sorun ifadeleri oluşturabilirsiniz.

Adım 2: Sorunu Parçalara Ayırın
Sorunu belirlemek, çözmek hangi adımların atılması gerektiğini görmenizi sağlar. Dolayısıyla problemi çözebilmek için onu küçük parçalara ayırmak, daha yönetilebilir bir hale gelmesini sağlar. Böylece sonuca hemen varmadan sistematik olarak çalışmanız sağlanır. Akabinde ise stratejik planlama yapabilir ve çözüm için iyi bir zaman dilimi belirleyerek her aşamasının tamamlanması için bir zaman çizelgesi oluşturabilirsiniz.

Adım 3: Her İhtimale Karşı Potansiyel Çözümler Üretin
Problemin çözüm sürecinde her ihtimalle karşılaşabilirsiniz. Bu aşamada çözümleri değerlendirmek yerine her ihtimali göz önünde bulundurmalı ve potansiyel çözümleri ile alternatif yollar oluşturmanız gerekir. Ne kadar çok fikir üretirseniz o kadar çok sürece dahil edebileceğiniz çözüm önerilerini artırmaktadır. Bu noktada yaratıcı çözüm önerilerinden yararlanarak bakış açınızı genişletebilir, çeşitli alternatifler üreterek ekibinizi sürece dahil edebilirsiniz. Unutmayın en iyi çözüm her açıdan değerlendirilmiş olan çözümdür. İlk ve en bariz olanı olmayabileceği için potansiyel çözüm yolları üretmek sizi daha net bir yola sokacaktır.

Adım 4: Çözüm Yollarını Değerlendirin
Soruna yönelik çözüm yollarını oluşturduktan sonra sorunu çözmeye uygun olan en yüksek olasılığı belirlemeniz gerekir. Bunun için de seçeneklerinizi daraltmalı ve kurumsal hedeflere en uygun ve uygulanabilirliği en yüksek olan ölçütü kullanmalısınız. Çözüm yollarını değerlendirirken; Çözüm kişisel/kurumsal hedeflere uygun mu?, İstenilen sonuçlara ulaşabilme olasılığı nedir?, Çözümü uygulayabilmek için mevcut kaynaklar ve kısıtlamalar gerçekçi mi?, Bu çözüm istenmeyen ek sorunlara yol açmadan sorunu çözebilir mi? sorularına cevap vererek ilerleyebilirsiniz. Bu noktada verilen cevapların niteliğini kontrol ederek ilerlenmesi sizi en doğru çözüme ulaştıracaktır.

Adım 5: Çözümleri Uygulayın
Çözüm yollarını değerlendirerek aralarından eleme yaptıktan sonra seçmiş olduğunuz çözüm yolunu uygulayın. Geri bildirim toplayarak çözümün istenmeyen sorunlara yol açıp açmadığını inceleyebilirsiniz. İlerlemeyi ölçmek için bir izleme değerlendirme planı hazırlayarak çözüm yolunun doğru ilerleyip ilerlemediğini takip edebilirsiniz. Eğer uyguladığınız çözüm istenilen çözümü vermezse süreci potansiyel çözüm yolları ile tekrardan başlatabilirsiniz.

Zorlukları Fırsata Çevirmenize Yardımcı Olan Yaratıcı Teknikler
Yaşam koşuşturmacası içinde karşılaştığımız sorunlar karşısında bazen çözümsüz hissedebilirsiniz. Bu gibi durumlar yaratıcı çözüm teknikleri olaya karşı farklı bakış açıları geliştirebilmenizi sağlayarak, daha hızlı bir şekilde çözüm bulabilmenizi sağlar. Peki bu teknikler nelerdir? İşte karşılaştığınız problemlere karşı uygulayabileceğiniz birkaç yaratıcı teknik:



Beyin Fırtınası (Brainstorming)
En çok kullanılan yaratıcı teknikler arasında yer alan beyin fırtınası, problem çözme sürecine tüm ekibin katılmasıyla gerçekleşir. Bu süreçte ekipteki herkes tüm fikirlerini özgür bir şekilde ortaya koyar. Burada esas nokta fikirlerin yapılandırmadan ham haliyle ortaya konulması. Böylece sorunlar için yaratıcı çözüm yolları bulunabilir. Kişilerin fikirlerini özgürce paylaşması farklı ve alışılmadık çözümlerin ortaya çıkmasına da yardımcı olur. Bu teknikte yargıdan uzak ve sınırsız düşünce akışının paylaşılmasına izin verilmesi gerekir.

SCAMPER Tekniği
Mevcut bir sorunu, fikri veya çözüm yolunu farklı açılardan ele alarak değendirmeyi esas alan yaratıcı teknikler arasında yer alır. Bu tekniğe göre yeni çözümler üretmek için bazı adımların izlenmesi gerekir. Bu adımlar ise şu şekildedir:

• S: Substitute (Yerine Koy): Problem içerisinde bir unsur veya bileşeni başka bir şeyle değiştirmeyi içermektedir. Alternatifleri değerlendirir ve yeni olasılıkları değerlendirebilirsiniz.
• C: Combine (Birleştir): Farklı fikirleri birleştirerek yeni bir şey yaratmayı sağlar. Hiç düşünülmemiş yenilikçi çözümler üretebilirsiniz.
• A: Adapt (Uyum Sağla): Bir fikir ve bağlam içerisinde uyum sağlamayı değişiklikler veya düzenlemeler yapmayı içerir. Bu aşamada mevcut çözümler uyarlanarak farklı ihtiyaçlara cevap verilebilir.
• M: Modify (Değiştir): Mevcut fikir üzerinde yapılan değişikliklerdir. Bulunan çözümün nasıl geliştirileceği bu adımda ortaya konulur ve eleştirel düşünce ile çözümün geliştirilmesi beklenir.
• P: Put to another use (Başka amaçla kullan): Kalıpların dışında, gözden kaçmış olabilecek yeni kullanım alanlarının keşfedilmesi amaçlanır. Böylece soruna uygun benzersiz bir çözüm bulunması hedeflenir.
• E: Eliminate (Ortadan kaldır): Çözüm içerisindeki gereksiz görülen adımları çıkarmayı ifade eder. Böylece basitleşen çözüm daha uygulanabilir.
• R: Reverse (Tersine çevir): Soruna olan bakış açısını tersine çevirmeyi amaçlar. böylece etkileşim ve dönüşüm olasılığı artar.

Zihin Haritalama (Mind Mapping)
Karmaşık sorunların çözümünde daha sık kullanılan bu teknik, sorunları görselleştirerek, aralarındaki bağlantıları daha net görmek için kullanılır. Sistematik çözümler geliştirmeyi sağlayan zihin haritalama yenilikçi çözümler bulabilme de sağlar.

Pareto Analizi
Problem çözme sürecindeki etkili yöntemlerden bir diğeri olan pareto analizi, 80/20 kuralı olarak da bilinir. Bu yaratıcı çözüm tekniği, mevcut sorunun nedenlerinin belirlenmesi ve çözüme kavuşturulması için belirli yüzdelikleri kullanır. Bu analize göre sorunların %80’i, nedenlerin ise %20’sinden kaynaklanır. Bu yüzdeliğe göre %20’lik kısım problem çözmede işimize yarayacak olan bölümdür. Buna göre karşılaşılan tüm problemler listelenir. Problemlerin sıklığı ve etkisi ölçülerek not edilir. En çok etki yaratan az sayıdaki sebep önceliklendirilir. Böylece kaynakları verimli bir şekilde kullanılarak hızlı sonuç alınması hedeflenmektedir.