Geleneksel iş modellerinin yerini esnek ve uzaktan çalışma modellerine bırakmasıyla ekonomi alanında da değişimler görülmeye başlandı. Bu yeni iş modelleri, pek çok çalışan için de cazip bir hale gelen gig ekonomisi kavramını ortaya çıkarmıştır. Yeni nesil bir ekonomik model olan gig ekonomisi son birkaç yılda ön plana çıkan kavramlar arasında yer alıyor. Tek bir kuruma bağlı kalmadan esnek çalışma saatlerini kullanarak kazanç sağlayabilmek olarak genel bağlamda tanımlayabiliriz. Gig ekonomisi, Kısa vadeli iş anlaşmaları, serbest çalışma biçimlerinin yaygınlaştığı aynı zamanda teknolojinin sunduğu olanakları da kullanarak büyüyen bir ekonomik sistem olarak bilinmektedir. Peki bahsi geçen bu gig ekonomisi tam olarak nedir, nasıl işler ve nasıl bu şekilde popüler bir hale gelmiştir. Bu yazımızda sizin için gig ekonomisini inceledik. Haydi gelin detaylarına birlikte bakalım.



Gig Ekonomisi Ne Demek?
Gig ekonomisinin detaylarına inmeden önce gig ekonomisi ne demek sorusunun yanıtına bakalım. Son zamanlarda ön plana çıkan gig ekonomisi, yeni bir ekonomi modeli olarak karşımıza çıkıyor. Bu kavram, kısa vadeli, esnek işlerin ve serbest çalışma olanaklarının ön planda olduğu ekonomik bir sistem olarak tanımlanabilir. Çalışanların geçici pozisyonlar üzerinden esnek saatlerde sağladığı gelir modelini kapsar. Biraz daha detaylandıracak olursak bu sistem içerisindeki çalışanlar belirli bir kurumun tam zamanlı çalışanı olmayıp uzaktan ve esnek çalışma koşulları altında işlerini yerine getiren kişilerin oluşturduğu bir ekonomik modeldir. Freelance çalışanlar bu ekonomik modelin oluşmasında bir numaralı etkenler arasında bulunmaktadır. Kısacası işlerin geçici ve proje bazlı olup bu şekilde kazanç sağlayan çalışanların oluşturmuş olduğu ekonomi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gig Ekonomisinin Gelişimi
Gig ekonomisinin yıllar içindeki gelişimine baktığımızda serbest çalışma modellerinin artması ile başladığını görüyoruz. Çalışanlara sağlanan esneklik, bağımsızlık ve çeşitlilik sunulması gig ekonomisini popüler hale gelmesinde öneli bir role sahip. Bu yeni ekonomik modelin gelişiminde teknolojik gelişmelerin etkisi bir numaralı kriterler arasında. İnternet ve mobil teknolojilerin daha ulaşılabilir ve sağlam altyapılara sahip olması; iş bulma, yönetme ve ödeme alma süreçlerini daha kolay bir hale getirmiştir. Böylece çalışanlar daha kolay bir şekilde her nerede olursa olsunlar kendilerine uygun bir işi yönetebilmekte ve ödeme alabilmektelerdir. Gig ekonomisinin gelişimini destekleyen bir diğer konusu ise ekonomik dalgalanmalardır. Ekonomik belirsizliklerin yaşanması iş güvencelerinde azalmalara ve çalışanların tam zamanlı işlerinin yanında ek gelir elde etmek için freelance işlere yönelmektedir. Bu da gig ekonomisinin gelişimine katkı sağlamakla birlikte ihtiyaçlara da cevap verebilmektedir. Kültürel değişimler de bu ekonomik modelin gelişmesinde etkili olmuştur. İş yaşam dengesinin değişmesi, yeni iş modelleri çıktıkça bunu karşılayacak bir ekonomik model olarak gig ekonomi ortaya çıkmıştır.

Gig Ekonomisi Özellikleri
Son zamanların önemli kavramları arasında yer alan gig ekonomisin belli başlı özellikleri ile de biliniyor. Bu özellikler şu şekilde gösterilebilir.
 

• Çalışanlar işlerinin basit bir şekilde ilerlemesini sağlayan platformlarını kullanarak iş süreçlerini daha basit bir şekilde tamamlamaktadır.
• Çalışanlar aynı anda farklı sektörler için çalışabilmektedir.
• Şahıs şirketlerine ve serbest çalışan kişilere bir kerelik iş çıkarabileceklerdir.
• Bu ekonominin gelir kaynağı insan sermayesi olup çalışanlar gelirlerini farklı kaynaklar üzerinden sağlayabilmektedir.
• Gig ekonomisindeki çalışanlar esnek çalışma saatlerinden faydalanarak kendi çalışma yerlerinde işlerine odaklanabilmektedirler.
• Gig ekonomisi rekabetçi bir sistemi de beraberinde getirmektedir. Çalışanlar, işverenlerin dikkatini çekmek ve işi kendileri almak için adeta birbirleriyle kıyasıya bir rekabet içindedir. Dolayısıyla bu da rekabetin durman kendini yenilediğini göstermektedir.
• Gig ekonomisinin bir diğer özelliklerinden biri de kişinin kendini daima geliştirme çabası içerisinde olmasıdır. Bunun nedeni ise iş piyasaları içerisindeki rekabetçi ortamda barınabilme çabasıdır. Sürekli gelişmek ve yeni beceriler elde etmek iş gücünü de arttırarak yeni işler alabilmeyi de kolaylaştırmaktadır.
• Bu yeni nesil ekonomik sistemin bir diğer öne çıkan özelliği de performans ve yetenek odaklı bir sistemin hâkim olmasıdır. Çalışanların yetenek ve performansları kritik bir öneme sahip olup işverenlerden proje ve görev almada rol oynar. İşverenler bu noktada yetenekli ve projeye uygun çalışanı seçme eğilimindelerdir.

 

Gig Ekonomisi Avantajları Nelerdir?
Gig ekonomisi hakkında yapılan araştırmalara göre gelişmekte olan ülkelerde hızla büyüyen bu model Dünya Markası Working Without Borders Raporu’nda da yer almaktadır. Özellikle istihdamın sağlanamadığı yoksul ülkelerde kadınlar ve gençler için bir iş imkânı yaratıyor. Gig ekonomisi içinde faaliyet sürdüren çalışanlara ise “gig çalışanı” denilmektedir. Tüm bunlar göz önüne alındığında gig ekonomisi içinde yer alan gig çalışanlarının çeşitli avantajlara sahip olduğunu söyleyebiliriz. İşte gig ekonomisinin sağladığı avantajlar:
 

• Gig ekonomisi esnek bir modele sahiptir. Esnek iş modellerinin birleşmesinden oluşan bu ekonomi modeli çalışanlara özgürlüktü bir ortam sunar. Böylece gig çalışanları nerede, ne zaman ve kim ile çalışacaklarını kendileri seçmektedir. Kendi ihtiyaçları dahilinde çalışmak istedikleri kişi ve şirketlere karar vermektedir. Çalışmada esenliğin olması yalnızca çalışanları değil işverenleri de olumlu bir şekilde etkilemektedir. Böylece uzun vadeli işçi maliyetlerinden kurtulunur.
• Gig ekonomisi yenilik sunar. Mevcut gelir kaynaklarını çeşitlendireceği alanlar sunar. Bu da yenilikleri beraberinde getirmektedir. Gig modeli içerisinde yer alan çalışanların büyük bir çoğunluğu ise bunu bir ek gelir olarak yaptıkları gibi ana gelir kaynağını bu model üzerinden kazanan kişi sayısı da çoktur. Böylece her nasıl olursa olsun bu model içerisinde kariyer yolculuğunun yönü değişebilmektedir. Gig çalışanları farklı iş imkanlarını deneyimleyebilme fırsatı elde ederler.
• Gig ekonomisinin sağladığı iş modeli çalışanlara kendi işini yönetme fırsatı sağlar. Böylece çalışanlar kendi şartlarını belirleyebilmektedir.
• Gig ekonomisi işverenler için uzman kişilere kolay bir şekilde erişmeyi sağlar. Projede ihtiyaç duyulan uzmana, teknolojiye ve yaratıcılığa dışarıdan gelen çalışanlar ile kolay bir şekilde erişebilirler.
• Gig ekonomisi ile verimlilik de artmaktadır. Belirli hedeflere odaklanıldığı için projelerin başarı oranı artacağı gibi iş çıktıları da olumlu etkilenmektedir.

 

Gig Ekonomisi Dezavantajları Nelerdir?
Gig ekonomisinin avantajları olduğu gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Bunları incelediğimizde aşağıda verilen detaylar ön plana çıkmaktadır.
 

• Gig çalışma modeli ve ekonomisindeki dezavantajların başında düzensiz gelir geliyor. Çalışanın almış olduğu proje ve görevlere bağlı olarak gelirini kendisi belirlemektedir. Bu noktada da sabit bir gelirden söz etmek mümkün değildir. Kimi aylar yoğun geçtiği için daha yüksek bir gelir elde derken kimi aylar sakin geçerek elde edilen gelirin miktarı düşmektedir.
• Bu çalışma modelinde teknolojik donanımların tüm sorumluluğu kişinin kendisindedir. Bakım ve harcamalar gig çalışanı tarafından yapılmaktadır. Dolayısıyla bu oluşabilecek sorun nedeniyle işin aksaması çalışılan firma nezdinde olumsuz karşılanabilmektedir.
• Esnek çalışma saatlerine sahip olmak güzel olarak görülse de belirsiz aralıklarda çalışmak yorucu ve yıpratıcı bir hale dönüşebilmektedir.
• Özlük hakları kişinin kendi elindedir. Gig çalışanı kendi çalışma düzenini oluşturduğu için sigorta gibi özlük işlemleri de kendi elindedir. Kendisi bu süreçleri yönetmekle yükümlüdür.
• Tüm bunların yanında iş bulma zorlukları da yer almaktadır. Proje bazlı çalışıldığı için gelirin devamlılığını sağlamak amacıyla sürekli bir iş bulma hali hakimdir. Bu da zaman zaman yorucu olabilmektedir.
• Gig ekonomisinin dezavantajları arasında hukuki belirsizlikler de önemli konular arasındadır. Çalışan ve çalıştığı kurum arasında yaşana. Bu belirsizlikler; vergi yükümlülükleri, çalışma saatleri ve sosyal güvenlik gibi konularda karmaşıklıklara neden olabilir. Dolayısıyla iyi planlanmış ve hukuki koşullara uygun bir iş düzeneği oluşturulması gerekmektedir.

 

Gig Ekonomisi İş Modelleri
Gig ekonomisinin ne demek olduğundan, özelliklerinden, avantaj ve dezavantajlarından bahsettik. Şimdi de sıra hangi iş modellerinin gig ekonomisi içerisine dahil olduğuna sıra geldi. Son yıllarda özellikle de pandemi sonrasında yükselen bir grafiğe sahip olan gig ekonomisi bazı iş modellerini de ön plana çıkarıyor. Siz de web siteleri ve mobil uygulamaları üzerinden bu iş kollarına ulaşabilir ve gig ekonomisi içerisine dahil olabilirsiniz. Bu iş modelleri ise şu şekilde sıralanabilir:
 

• Freelance Çalışma: Gig ekonomisi içinde en çok öne çıkan çalışma modeli olan freelance çalışma, bir kuruma bağlı olmadan iş süreçlerini yürütmek olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda bir ajans, yayın ya da kurum organları için çalışabilir fakat oraya bağlı olmazsınız. Freelance olarak yapabileceğiniz işler arasında içerik yazarlığı, grafik tasarımı, programlama, editörlük, sanal asistanlık gibi daha pek çok iş koluna bağlı olarak proje bazlı çalışabilirsiniz.
• Ev Kiralama: Eğer kiraya verebilecek bir ev ya da odanız varsa. Özellikle turizm sektörünün aktif olduğu yerde ise günlük, haftalık ya da aylık olarak ev ve oda kiralama seçeneklerini değerlendirebilir ve ek gelir elde edebilirsiniz. Bu sistem gig ekonomisinin önemli yaklaşımlarından biri olarak yer almaktadır.
• Araç Paylaşma: Taksi, toplu taşıma gibi ulaşım seçeneklerine ek olarak alternatif geliştirebilirsiniz. Araç paylaşımı ile ihtiyaç dahilinde olan kişileri belirli bir lokasyona ulaştırabilirsiniz. Özellikle günümüzde ve ülkemizde yaygın bir iş modeli olarak yer almaktadır.
• Evcil Hayvan Bakımı: Evcil hayvanlarına bakacak vakti olmayan veya seyahatlerinde bırakacakları kimsenin olmadığı durumlarda evcil hayvan bakımı yaparak gig çalışanlarından biri olabilirsiniz.
• Online Eğitim veya Danışmanlık: Koçluk, danışmanlık, çevrimiçi kurslar gibi uzmanlık gerektiren alanlarda online eğitim verebilir ya da danışmanlık yapabilirsiniz. Bu gibi işler yapabilmenize yardımcı olacak çeşitli platformlar yer alarak gelir elde etmenize yardımcı oluyor. Aynı zamanda gig ekonomisini de büyüten işler arasında yer alıyor.
• E-Ticaret: Gig ekonomisine önemli bir katkısı olan iş modellerinden biri de e- ticaret uygulamaları oluyor. Mobil uygulama, web siteleri gibi geliştirilmiş platformlar üzerinde ürün satarak tüketici ile bir araya gelebilir ve kazanç elde edebilirsiniz.

 

Gig Ekonomisinin Şirketlere Etkisi Nedir?
Gig ekonomisinin şirketler üzerine olan etkisine baktığımızda iki farklı yorum yer alıyor. Kimi işletme gelir ve büyüme faaliyetleri içim bir fırsat olarak değerlendirirken kimisi ise dikkat edilmesi gereken bir sistem olduğunu ileri sürüyor. Genel olarak olumlu bir yaklaşımın sergilendiği gig ekonomisinde çalışanların yeteneklerini kullanarak minimum maliyet ile maksimum fayda sağlamayı amaçlamaktadır. Böylece gig ekonomisine katkı sağlayarak bu çalışma modelini benimsemiş kişilere ulaşmayı amaçlamaktadır. Böylece şirket de maksimum fayda elde edecektir. Yapılan araştırmalara göre şirketlerin önümüzdeki yıllarda serbest çalışan sayısını arttıracağına yönelik öngörüler bulunmaktadır. Özellik insan kaynakları departmanlarının buna bağlı olarak yeni prosedürler oluşması gerekeceği de bu sistem içerisinde konuşulan konular arasındır.