Elde dikişi bilmek hem sökülen kıyafetlerinizi kolayca dikebilmek hem de kendinize yeni bir hobi edinebilmek açısından önemli. En eski sanat dallarından biri olan dikiş dikmek, gerçek bir beceri ve sanat işi olarak değerlendirilebilir. Günümüzde de geçerliliğini koruyan bir el sanatı olan dikiş dikmek için elinizin altında çeşitli boy ve kalınlıkta çelik iğne, kumaş, iplik, makas ve dikiş yüzüğü yeterli olacaktır. Eğer makine kullanarak dikiş dikmek isterseniz ev tipi dikiş makinesi de edinebilirsiniz. Eğer siz de dikiş dikme konusunda kendinizi geliştirmek ve ortaya harika işler çıkarabilmek istiyorsanız, dikiş için bilinmesi gereken tüyoları derlediğimiz bu yazımızdan ilham alabilirsiniz.

Geçmişten Günümüze Dikiş Dikmek
En eski sanat dallarından biri olan dikiş dikmek hem işlevsellik hem de yeni bir uğraş edinmek açısından önemli el sanatları arasında yer alıyor. Çok eski zamanlarda; kuş kemiklerinden ya da tunçtan yapılma iğnelerle hayvan deri veya kumaşları delinerek; yine hayvan derisinden kesilmiş ince şeritler bu deliklerden geçirilerek dikiş dikme gerçekleştirilirdi. Günümüzde ise dikiş dikme konusunda hayli zengin bir ürün ve dikiş türü çeşitliliği bulunuyor. Farklı boy ve kalınlıklarda üretilen dikiş iğneleri; farklı kumaşlar üzerinde farklı dikiş çalışmaları yapabilmeyi mümkün kılıyor. Ayrıca ev tipi dikiş makineleri de elde dikiş yapmayı kolaylaştıran ürünler arasında bulunuyor. Eğer dikiş yapma konusunda ilerlemek ve kendinizi geliştirmek istiyorsanız ev tipi dikiş makinelerini de tercih edebilirsiniz.



Başlıca Dikiş Türleri Nelerdir?
Hemen hemen bütün dikişler sağdan sola dikilir. Dikimi yapıldığında farklı görünümler ortaya çıkarak farklı dikiş türleri bulunur. Başlıca dikiş türleri şu şekilde sıralanabilir:

Teyel Dikiş: İki veya daha fazla kumaş parçasını dikiş makinesiyle ya da elde dikmeden önce kabaca yapılan dikiş türüdür. Bu dikişte dikişlerin küçük olması gerekmez ancak kumaşı tutması için art arda biri uzun, biri kısa dikişler iyi sonuçlar verir. Bu dikiş için ipliğin ucuna bir düğüm atarsanız, asıl dikiş dikildikten sonra teyel ipliğini çekip çıkarmak çok daha kolay olur.

Günümüzde yeni dikiş yöntemleri ve makineler, el dikişi ihtiyacını azaltmış olsa da daha kaliteli bir görünüm için teyel dikiş hala kullanılıyor. Kumaşa geçici olarak uygulanan ve giysi tamamlanmadan önce sökülen seyrek dikiş olan teyel dikiş, uygulaması kolay dikiş türlerinden biridir.

Teyel Dikiş Neden Kullanılır?

• Teyel dikiş, çoğunlukla bazı dikiş projelerinde kumaşın önyüzünde işaret almak için sabun ya da terzi ruleti kullanılmak istenmeyen durumlarda tercih edilir.
• Değerli ya hassas kumaşlarda,
• Yoğun payet işlemeli ya da boncuklu kumaşlarda,
• Üzerinden leke çıkmayan yalnızca kuru temizleme yapılabilen kumaşlarda,
• Gevşek dokumalı kumaşlarda,
• Çok katmanlı kumaşlarda genellikle teyel dikiş kullanılır.

Teyel dikiş kalıcı dikişten önce parçaları birbirine tutturmak, makinede yapılacak esas dikişin daha düzgün yapılmasına yardımcı olmak ve kumaşa işaret aktarmak gibi çeşitli sebeplerle tercih edilebilir.

Tüyo: Teyel dikişin kolayca sökülebilmesi için kumaşın zıttı bir renkte iplik kullanmanızı tavsiye ederiz.

Düz Dikiş: Teyel dikişe benzeyen düz dikiş, teyelden çok daha küçük ve düzgün görünür. Düz dikişte dikişlerin boyu ve aralarındaki uzaklık aynı olmalıdır. Düz dikiş hem parçaları birleştirmek hem de büzgü yapmak için kullanılır. Düz dikiş bir uçtan öbür uca bitirildiğinde iplik çekilerek kumaş büzülür.

Dikiş dikmenin temeli olan düz dikiş, özellikle dikişe yeni başlayanlar için her zaman çok kolay olmayabilir.

Tüyo: Eğer dikişe yeni başladıysanız dümdüz şekilde dikiş yapabilmek için kendinize biraz zaman tanıyın. Makineniz, kumaşlarınız ve elleriniz arasındaki ilişki geliştikçe dikiş becerileriniz de gelişecektir.

Kaliteli Bir Düz Dikiş Yapabilmek İçin Bilmeniz Gereken Püf Noktalar

• İğneyi izlemeyin. Düz dikiş dikebilmede en önemli kural iğne hareketlerini izlememektir. İğnenin aşağı yukarı hareketlerini izlemek yerine makine üzerinde yer alan çizgileri takip ederseniz çok daha kusursuz bir düz dikiş sonucu elde etmiş olursunuz.
• Dikiş payı kılavuz çizgilerini takip edin. Bütün dikiş makinelerinde dikiş kılavuz çizgileri bulunur. Hem inch hem de cm olarak makine tabanı ve dişli plakasında çokça çizgi görebilmeniz mümkün. Düz dikiş yapabilmek için kumaş kenarınızı bu çizgilerden birine denk getirip takip edin.

Tüyo: Eğer bu çizgileri çok iyi göremiyorsanız renkli bant yapıştırmayı deneyebilirsiniz.

• Makine başında dik ve düz bir şekilde oturun. İlk olarak dikiş makinenizi masanın kenarına açısız, düz bir şekilde konumlandırın. Daha sonra oturduğunuz sandalyeyi, makinenin tam önüne getirip düz pozisyonda rahat bir şekilde oturun. Makinenizin ayak pedalını, oturma konumunuza göre ayağınızın ulaşabileceği bir yere koyun.
• Dikiş hattı için işaretleyici kullanın. Kumaşınızda işaretlemeler yapmaktan geri durmayın. Üst dikişlerin düz ve kusursuz bir hatta olması için kumaşın düz yüzünde suyla ya da ütüyle çıkan kalemleri kullanabilirsiniz.
• Yavaş olun, acele etmeyin. Makine kontrolü, pratikle ve zamanla mümkün olur. Bu pratik gelişine kadar acele etmemeye ve makinenizi yavaş kullanmaya özen gösterin.

Makine Dikişi: Makine dikişi kumaşın yüzünde görünen, teyel dikiş gibi geçici olmayan sağlam bir dikiş türüdür. Makine dikişi yaparken iğne, tıpkı düz dikişteki gibi bir kez batırılıp çıkarıldıktan sonra, kumaşın yüz tarafından yeniden bir önceki deliğe batırılır ve ikinci deliğin biraz ilerisinden kumaşın yüzüne çıkılır. Bu sayede kumaşın yüzünde dikiş kesintisiz bir çizgi şeklinde görülür.



Kenar Bastırma: Kenar bastırma yapabilmek için sırasıyla şu adımlar takip edilir:

• Kumaşın kenarını ters yüzüne doğru katlayarak kol ve etek uçları veya pantolon paçaları bastırılır.
• Kumaşın kenar kısmı içeri doğru çevrilir ve bir kez katlanarak teyellenir.
• İğne, kumaşın içe çevrildiği yerin hemen bitiminden asıl kumaşa batırılır.
• Daha sonra ise kumaşa, yüzünden görünmeyecek biçimde çarpık olarak bir iğne atılır.
• Böylece iğne, kumaşın bir iç yüzüne bir katlanmış kısmına atılarak, etek ya da pantolon paçası bastırılır.
• Baskı bittikten sonra kumaşı önce teyelliyken sonra da teyeli sökünce, ıslak bezle veya buharlı ütüyle ütülemek gerekir.

Hıristo Teyeli: Hıristo teyeli özellikle yün ya da flanel kumaşların kenarlarını bastırmak için kullanılır. Dikiş, soldan sağa doğru atılır. Hıristo teyeli için ilk olarak kumaşın katlanan kısmına küçük bir düz dikiş atılır, ardından çarpık olarak sağdan sola doğru altta kalan kumaşa inilir. O kısma da küçük bir düz dikiş atıldıktan sonra yeniden katlı kısma dönülünce bastırılan kenarda çapraz bir dikiş oluşur.

Sürfile: Sürfile dikiş, dikilmeden bırakıldığında tarazlanabilecek kumaşların kenarlarında kullanılır. Sürfile soldan sağa doğru yapılır. İğne, kumaşın tersinden batırılarak yüzünden çıkartılır. Bu sayede iplik kenarın üzerinden atlatılarak, kumaşın saçaklanması engellenir. Kolay saçaklanan kumaşlara ise çift sürfile yapılır.

Çıma Dikişi: Çıma dikişinde iki parça birleştirildikten sonra düz yöne çevrilir ve birleştirme kısmının 1 mm kenarından üst dikiş yapılır. Süs dikişi türlerinden olan çıma dikişi ile astarın dışa dönmesi engellenebilir. Çıma dikiş elbiseler, etekler, çocuk kıyafetleri başta olmak üzere giyim eşyalarının birçoğunda uygulanabilir.

Çıma dikişi, giyim eşyasının kenar kısmının 1 mm üzerinden yapılır. Çok sık kullanılmamakla birlikte süs dikişinin 3 mm yukarıdan yapıldığı uygulamalar da bulunur. Birleştirme yerinin 3 mm uzaklığından yapılan bu dikişe kibrit çıma dikişi adı verilir.

Fransız Dikiş: Fransız dikiş, kumaş kenarının dıştan görünmeyecek şekilde iki dikiş arasına hapsedilmesidir. Fransız dikişinde, birleştirilecek olan kumaş parçası yüz yüze değil ters olarak bakar. Dikiş, kumaşın altında değil kullanılacak önyüzde kalır; önyüze basit düz dikiş yapılır. Daha sonra dikişler ütü ile açılır.

Üst Dikiş: Üst dikiş, tasarıma fazladan dayanıklılık ve görsel etki katmak için tercih edilir. Genellikle düz dikiş ile uygulanan üst dikişte dikiş, kumaş kenarına ya da dikiş yerine paralel gider.

Çift İğneli Dikiş: Çift iğne tek bir iğne milini paylaşan iki iğneden oluşur. Çift iğne ile dikiş dikerken sıra dışı dokumalar ve desenler oluşturmak için aynı anda birbirinin aynı iki sıra dikiş dikmeyi deneyebilirsiniz.

El Dikişinde Kendini Geliştirmek İsteyenlere Tavsiyeler

• Dikişe yeni başladığınızda hatalar yapmanız çok normal. Hata yapsanız bile pratik yapmaktan asla vazgeçmeyin. Unutmayın ki pratik mükemmelleştirir.
• Dikiş dikebilmek için son model bir dikiş makinesine ihtiyacınız yok. Çünkü dikiş dikmek yalnızca makine kullanmakla sınırlı değil. Eğer dikiş makinesi ile ilerlemek isterseniz de başlangıç için uygun temel seviye bir dikiş makinesi işinizi görecektir.
• Eğer elinizde bitmemiş bir iş varsa diğerine başlamayın. Dikişe başlarken her ne kadar heyecanlı olsanız da her projeye aynı anda başlamak ya da biri bitmeden diğerine geçmek süreç boyunca yapılacak hatalardan ders çıkarmanızı zorlaştırır. Bir projeyi başından sonuna bitirip, hatalarınızı görüp yeni bir projeye başlamanız çok daha sağlıklı olacaktır.
• Yanlış ya da kalitesiz dikiş malzemeleri kullanmamaya dikkat edin. Bu tür malzemeler sizi dikişten yani hobinizden soğutabilir.
• Kendi kendinize ölçünüzü almak yerine bir yardım ile ölçü alın. Doğru ölçüm yapsanız bile, tek başınıza kendi vücudunuzda ölçemeyeceğiniz yerler vardır. Mesela sırt genişliği, omuz eğimi gibi.
• Dikilmiş olan giysi üzerinde büyük değişiklikler yapmaktan kaçının. Unutmayın ki büyük değişimler deneyimli dikişçiler içindir. Başlangıçta sadece seçtiğiniz kalıp ve açıklamalara birebir uyarak dikim yapın.
• Eğer daha önce hiç dikiş dikmediyseniz işe yastık kılıfı, torba, çanta ya da fular gibi basit ve sizi çok fazla oyalamayacak şeyler dikerek başlayabilirsiniz.
• Başlangıçta desenli kumaşlar almaktan kaçının. Çünkü desenli kumaş parçalarını birleştirmek, desenleri birbirine denk getirmek dikişte deneyim ister.
• Dikime başlamadan önce seçtiğiniz kalıbı iyice anladığınızdan emin olun.

El dikişinde ustalaşmaya giden yol; düzgün, eşit ölçüde ve kalıcı dikişler elde etmeye uğraşmaktan geçiyor. Tüm bunlar ise sabır, zaman ve pratik gerektiriyor. Ancak unutmamalısınız ki ne kadar çok dikiş dikerseniz o kadar çabuk iyi ve hızlı hale gelebilirsiniz.

Ayrıca yukarıda da saymış olduğumuz farklı dikiş türlerini deneyimlemek, farklı kumaş türleri üzerinde çalışmak da sizleri daha kısa sürede dikiş konusunda iyi hale getirecektir.

El dikişi yapmak için eski usul iğne ve iplik kullanabileceğiniz gibi ev tipi dikiş makinelerini de tercih edebilirsiniz. Ev tipi dikiş makinelerini kullanarak tüm dikiş tiplerini deneyebilir, evde kendi tasarımlarınızı yaparak dikebilirsiniz. Yaratıcılığınızı ve üretkenliğinizi arttıracak olan dikiş makineleri aynı zamanda uzun vadede para tasarrufu yapmanızı da sağlar. Kıyafetlerinizde sökük ya da yenilenme ihtiyacı olduğunda terziye gitmenize gerek kalmadan evde kendiniz onarabilir böylece terzilik konusunda da deneyim kazanabilirsiniz.