Günlük yaşantımızda bilinçli ya da bilinçsiz olarak sıklıkla dikkat ve konsantrasyon eksikliği yaşıyoruz. Cep telefonumuza düşen bildirimler, çevresel faktörler ve bulunulan ortamın koşulları ya da kafamızda dönüp duran düşünceler bu dikkat ve konsantrasyon eksikliklerinin temel sebebi. Özellikle de yaş ilerledikçe dikkati bir yönde toplayabilmek gittikçe zorlaşan bir hal alıyor. Ayrıca kimi zaman konsantrasyonunuzu yönlendirebiliyor olsanız dahi dikkatiniz bir başkaları tarafından bölünebiliyor. Gerek iş yaşantısında gerekse de sosyal hayatta dikkat ve konsantrasyon eksikliklerinden kaynaklanan bölünme ve başarısızlıkların etkisinden kurtulmak için dikkat ve konsantrasyon pratikleri yapmak ve kaybedilen dikkati tekrar toplamaya çalışmak büyük önem taşıyor. Dikkat ve konsantrasyon pratikleri nelerdir, dağılan dikkati toplamak için neler yapılabilir sorularının yanıtı yazımızda sizleri bekliyor!
Dikkat Kavramı Üzerine…
Dikkat ve konsantrasyon sıkça duyduğumuz, hayatımızda önemli bir yere sahip kavramlardan. Dikkat; düşünce, algılama ve kavrama gibi zihinsel yetileri başka uyaranları dışlayarak sadece belirli uyaranlar üzerinde yoğunlaştırma gücüne denir. Bir şeyi anlamak, kavramak, öğrenmek amacıyla gösterilen tüm zihinsel çabaları dikkat olarak değerlendirmek mümkündür. Dikkat olmadan öğrenme, anlama ya da kavrama mümkün olmaz. Bu yüzden yeni bir şey öğrenmek, işle ilgili bir sunum ya da rapor hazırlamak, verimli bir biçimde çalışmak gibi eylemler için dikkatin toplanabilmesi çok önemlidir. Günümüzde çoğu insanın karşı karşıya kaldığı bir problem olan dikkat eksikliği, kişide çalışmaya karşı isteksizlik, bıkkınlık, ilgisizlik gibi duyguların ortaya çıkmasına neden olur.
Dikkat kavramına ilişkin nörolojik modellerin getirdiği yaklaşımlar doğrultusunda dikkat kavramı dörde ayrılmıştır. Bunlar basit dikkat, seçici dikkat, bölünmüş dikkat ve sürekli dikkattir. Gelin farklı dikkat türlerini yakından inceleyelim:
1. Basit Dikkat
Bir bireyin günlük yaşam rutini içerisinde en sık karşılaştığı dikkat türüdür. Bu dikkat türünün en önemli özelliği, yerleşik algımız içerisinde fark etmeksizin verdiğimiz tepkileri içermesidir. Mesela her gün önünden geçtiğimiz bir dükkânın adının değiştiğini fark etmemiz bir basit dikkat örneğidir.
2. Seçici Dikkat
Algının pek çok farklı uyaran arasından, belli bir uyarana yönelirken diğer uyaranları ihmal etmesi durumu olarak tanımlanabilir. Örneğin; kalabalık bir topluluk içerisinde özel bir konuşmaya kulak kabartabilme seçici dikkat ile mümkündür.
3. Bölünmüş Dikkat
Bölünmüş dikkat iki ya da daha fazla duruma aynı anda odaklanabilme durumu olarak tanımlanabilir. Mesela araba kullanırken aynı anda telefonla konuşmak bölünmüş dikkate örnek olarak gösterilebilir.
4. Sürekli Dikkat
Uyarılmışlık durumunun sürdürülmesi ve belli bir görev üstünde ara vermeden odaklanabilme yeteneğidir. Aralıksız ve uzun süre aynı kavrama yeteneği ile çalışmayı sürdürmeyi sürekli dikkate örnek verebiliriz.
Konsantrasyon Kavramı Üzerine…
Konsantrasyon ve dikkat kavramları günlük hayatta kullanılırken sık sık karıştırılsa da aslında bu iki kavram farklı kavramlardır. Konsantrasyon, bir konuya zihinsel olarak belli bir süre odaklanabilmeye denir. Hangi işle uğraşıyor olursanız olun o işi yaparken, yaptığınız işe kendinizi tamamen verebiliyorsanız ve bunu iş bitimine kadar sürdürebiliyorsanız daha kısa zamanda daha çok konuyu, daha etkili bir biçimde öğrenebilir ya da sorunu çözebilirsiniz. İş ya da sosyal yaşantısında konsantrasyonunu toparlayan bilen kişiler, yaptıkları işleri daha iyi bir şekilde gerçekleştirebildiklerinden yaşamları boyunca da daha başarılı insanlar olurlar. Bu yüzden dikkat ve konsantrasyonu arttırmaya yönelik çaba sarf etmek oldukça önemlidir.
Tüm insanlar büyük bir iç potansiyele sahip bulunur. Fakat herkes sahip olduğu bu potansiyelden konsantre olabildiği ölçüde faydalanır. Beyni tek bir konu üzerinde yoğunlaştırmak beynin gücünün açığa çıkmasını sağlar. Yani beyninizi yalnızca tek bir şeye konsantre edebildiğiniz anda bilinç ve bilinçaltının gücü birleşir, doğrudan hedefe yönelebilir. Unutmayın ki ilginiz neredeyse enerjiniz de oraya akar. Konsantrasyon enerjinin tek bir noktaya odaklanabilmesini sağlar.
Dikkat ve Konsantrasyon Sağlamak İçin Öneriler
Günlük yaşantınızda sık sık dikkat ve konsantrasyon eksikliği yaşamanız verimlilik ve başarınızı olumsuz etkiler. Ders çalışırken sıkılmak, bir kitap okurken ya da birini dinlerken hiç farkında olmadan hayallere dalmak, daha önce çok çalışılan yerleri yeri geldiğinde hatırlamamak, alınan kararları uygulayamamak gibi durumlar büyük çoğunlukla dikkat yetersizliği ve yeterince konsantre olamamaktan kaynaklanır. İşte bu durumların önüne geçmek ya da bu durumları azaltmak için dikkat ve konsantrasyonu arttıracak aksiyonlar almak önemli.
· Yeşil Alanların Dikkat ve Konsantrasyon Üzerindeki Olumlu Etkisini Biliyor Muydunuz?
Yeşillik ile çevrelenen alanların dikkat ve konsantrasyon kazanmada olumlu etkisi olduğunu biliyor muydunuz? 4-7 yaş aralığındaki çocuklar üzerinde yapılan bir araştırma, yaşam alanlarında yeşilliğin olduğu çocukların dikkat testlerini, diğer çocuklara göre daha yüksek puanla geçtiğini ortaya koyuyor. Yeşilin dikkat üzerindeki bu etkisi tıpkı çocuklarda olduğu gibi yetişkinlerde de aynı. Çalışanların, ofis ortamlarında yeşil ile teması verimliliklerinin artmasını sağlıyor. Eğer çalıştığınız ofis bahçe içerisinde, yeşilliklerle dolu bir alan değilse bile molalarınızı; öğle yemeği aranızı bu tarz alanlarda geçirmeyi düşünebilirsiniz. Hatta masanıza birkaç çiçek koymak bile konsantrasyonunuzu olumlu yönde etkileyecektir.
· Molalar Vermeyi İhmal Etmeyin
Çalışırken ya da bir işle uğraşırken molalar vermeyi ihmal etmeyin. Mesela 10-15 dakika bilgisayar başından uzaklaşmayı, kısa bir yürüyüş yapmayı ya da açık havada oturmayı düşünebilirsiniz. Ayrıca hem bedensel hem de zihinsel sağlığınız için e-posta okumaya, telefon bildirimlerine bakmamaya ya da sosyal medya turlarını azaltmaya da dikkat etmeniz gerekiyor.
Öyle ki bu konuda yapılan bir çalışma gün boyu e-posta okuyan kişilerin kalp atış seviyelerinin daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca e-mailin yarattığı stres, konsantrasyonu da olumsuz etkiliyor. Bu yüzden e-maillerinizi takip etmek amacıyla bir program belirleyebilir ve olabildiğince o programın dışına çıkmamaya özen gösterebilirsiniz. Bu sayede diğer işleriniz için gerekli olan dikkati de sağlayabilirsiniz.
Dikkat ve konsantrasyonu korumada olumsuz etkisi olan etkenlerden biri de cep telefonları. Cep telefonunuzu sessizde ya da titreşimde kullansanız bile dışardan gelen bir uyarı ile tüm odağınız kayacaktır. Eğer odaklanma sorunu yaşıyorsanız telefonunuzu uzakta tutmayı deneyebilirsiniz. Zira bu konuda yapılan çalışmalar, telefonun çalışılan ortamda bulunmasının bile dikkat dağınıklığı yarattığını söylüyor.
Günümüzde dikkat ve konsantrasyonu en sık dağıtan etkenlerden biri hiç kuşkusuz ki sosyal medya. Bir işle uğraşırken sosyal medya ile aranıza mesafe koymanız o işi çok daha dikkatli ve verimli bir şekilde gerçekleştirebilmenize yardımcı olur.
· Çalışılan Ortamın Önemi
Konsantrasyonu etkileyen en önemli unsurlardan biri de çalışma ortamı. Eğer bilgisayar başında çalışıyorsanız bir masa üzerinde çalışmak, masayı çalışmaya uygun seçmek ve masanın üzerini dikkat dağıtacak şeylerden uzaklaştırmak önemli. Ayrıca çalışırken ihtiyacınız olabilecek şeyleri masanızın üstünde bulundurabilirsiniz. Çalışırken uygun bir ortam hazırlamak daha düzenli, özgür ve rahat düşünmenin kapılarını açacaktır.
Dilerseniz çalışırken dikkat ve konsantrasyon sağlayan müzikler dinleyebilirsiniz. Radyologların çalışma hayatları üzerine yapılan bir araştırma, klasik müziğin ruh halini ve iş memnuniyetini artırdığını ve bununla birlikte verimliliği de artırdığını kanıtlamıştır. Eğer klasik müzik dinlemekten hoşlanmıyorsanız buna alternatif olarak doğa sesleri dinlemeyi tercih edebilirsiniz. Ayrıca bazı aromaterapi etkisi bulunan yağlar da konsantrasyonu arttırmada olumlu etkiye sahip bulunur. Örneğin; biberiye aroması solumanın konsantrasyon sağlamada olumlu etkilerin olduğu görüşünde olan birtakım çalışmalar bulunuyor.
· Beyin Egzersizi Yapmaya Zaman Ayırın
Beyin egzersizi yapmak zihni açık ve dinç tutmak açısından büyük önem taşıyor. Ayrıca konsantrasyon ve dikkat pratiği anlamında da beyin egzersizi yapmak son derece önemli. Sudoku, bulmaca, zihin oyunları gibi çözüm üretme ve konsantrasyon gibi konularda pozitif etkileri olan egzersizler beyin egzersizlerine örnek verilebilir. Beynin pek çok bölgesinde reaksiyon sağlayan bu egzersizlerin ayrıca yaşlılık döneminde de bilişsel faydalar sağladığı biliniyor.
· Bedensel Sağlığınızı İhmal Etmeyin
Zihin ve beden sağlığının birlikte anlamlı olduğunu unutmamak gerekiyor. Zihin sağlığınıza olduğu kadar fiziksel sağlığınıza da dikkat etmek bu açıdan büyük önem taşıyor. Yeme düzeni, ne yenilip ne içildiği, uyku düzeni gibi faktörler; dikkat ve konsantrasyon üzerinde etkisi olan faktörler olarak öne çıkıyor. Mesela sabah kahvaltınızı atlayıp aç karna iş başı yaptığınızda performansınız büyük ölçüde düşecektir.
Bazı besinlerin de dikkat ve konsantrasyon kazanmada önemli olumlu etkileri olduğu biliniyor. Örneğin yağ, protein ve lif kaynağı olan ceviz; kalp sağlığı, bağışıklık sistemi, sindirim sistemine olan olumlu etkilerinin yanı sıra hafıza, konsantrasyon ve bilgi erişimi gibi beyinsel fonksiyonları da olumlu açıdan etkiliyor. Cevizin yanı sıra avokado da beyin fonksiyonlarında önemli etkisi olan bir başka besin. Her gün bir adet avokado yemek göz ve beyindeki lutein seviyesini artırarak zihinsel becerilerin gelişmesine katkı sağlar. Çikolata ve özellikle kakao çekirdeğini tüketmenin de algılama süresi, konsantrasyon ve hafıza gibi konularda olumlu etkileri olduğu biliniyor.
· Vücut Egzersizlerinin Konsantrasyon ve Dikkat Üzerindeki Etkisi
Fiziksel sağlığı korumanın ve iyileştirmenin yollarından biri de vücut egzersizlerinden geçiyor. Yürüyüş, koşu gibi basit egzersizlerin yanı sıra bir profesyonel eşliğinde spor yapmayı da düşünebilirsiniz. Ayrıca meditasyon ve meditasyon yapmayı sağlayan yoga gibi egzersizlerin de bilişsel ve duygusal fonksiyonlar üzerindeki olumlu etkisi bulunuyor.
· Düzenli Uykunun Önemi
Daha açık bir zihin, daha iyi odaklanma ve konsantrasyon için düzenli uyku büyük önem taşıyor. Yalnızca beden sağlığı için değil zihin sağlığı için de son derece önemli olan uyku düzeni; gününüzün daha verimli ve açık bir zihinle geçmesine imkân sağlar. Uzmanlar tarafından, yetişkin bir insanın günde 7-8 saat uyku uyuması tavsiye ediliyor.
· Dikkat ve Konsantrasyon Eksikliği Üst Sınırlardaysa…
Eğer yaşadığınız dikkat ve konsantrasyon eksikliği üst sınırlardaysa bunun üstesinden gelmek için uzman psikologlardan yardım almayı düşünebilirsiniz. Uzman psikologlar yardımıyla bilişsel-davranışçı terapi uygulanarak, dikkat eksikliği sorunu yaşayan kişide birtakım farkındalıklar yaratılabilir ve çeşitli görev listeleri ile alışkanlıkları yönetilebilir.
Dikkat ve konsantrasyon üzerinde olumlu etkisi bulunan bu pratikleri uygulayarak; dikkatinizi ve konsantrasyonunuzu arttırabilirsiniz. Böylece ilgilendiğiniz işlere çok daha iyi bir şekilde odaklanabilir doğrudan verim ve başarınızı arttırabilirsiniz.
