Dünya tarihi açısından önemli bir doğal miras olan biyolojik çeşitlilik, yaşamın sürdürülebilirliği için vazgeçilmez bir unsurdur. İnsanlığın doğayla ilişkisi biyolojik çeşitlilik sayesinde şekillenmektedir. Barınmadan beslenmeye pek çok ihtiyacın karşılanması ekosistemin sağladığı imkanlara dayanmaktadır. Dünyamız geniş bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Ancak hızla değişen dünyada insan faaliyetleri sonucunda biyolojik çeşitlilikte azalmalar, tehdit altında olan canlı ve ekosistemler yer almaya başlamıştır. Ormansızlaşma, kirlilik, iklim değişikliği, doğal yaşam alanlarının azalması yalnızca hayvan ve bitkiler için bir tehdit değil bu döngü içerisinde yer alan insan yaşamını da yakından etkilemektedir. Tüm bunlara dur diyebilmek için biyolojik çeşitliliğin ne olduğu, neden önemli olduğu ve nasıl korunabileceğine dair bilinçli olmak önemlidir. Hem bireysel hem de toplumsal olarak yapacaklarımız biyolojik çeşitliliğin korunmasında insanlığa faydalı olacaktır. Bu yazımızda sizin için biyolojik çeşitlik nedir ve nasıl korunur sorularına bulmaya çalıştık. Haydi gelin dünyanın bir yaşam ağı olan biyolojik çeşitliliğini daha yakından tanıyalım ve onu korumak için neler yapabileceğimize birlikte bakalım.



Biyolojik Çeşitlilik Nedir, Türleri Nelerdir?
Konumuza ilk olarak biyolojik çeşitlilik nedir sorusundan başlayalım. Biyolojik çeşitlilik yeryüzündeki tüm yaşam formalarının, ekosistemlerin çeşitliliğini ifade eden kavramdır. Bitki, hayvan, mikroorganizmalar, mantarlar gibi dünya üzerinde yer alan pek çok canlıyı biyolojik çeşitliliğin içine dahil edebilmek mümkündür. Her bir canlı doğanın karmaşık yapısını oluşturarak dünya genelinde ekosistemlerin sağlıklı bir şekilde işlemesine katkı sağlar. Ekosistemlerin temelini oluşturan biyolojik çeşitlilik insan faaliyetlerinin devamlılığı açısından önemlidir. Çevresel olduğu kadar ekonomik önemi de bulunan biyolojik çeşitlik, barınma ihtiyaçlarından enerji üretimine kadar insanoğlunun ihtiyaç duyduğu tüm kaynakların doğada var olabilmesi biyolojik çeşitlilik sayesinde mümkündür. Dünyamızı korumak, sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için biyoçeşitliliği yakından tanımalı ve koruyabilmek için gerekli önlemleri almamız gerekir. Biyolojik çeşitlilik özünde birbiri ile ilişkili dört temel unsurdan oluşmaktadır. Birbirleriyle yakından ilişkili olan bu dört unsur, aşağıda verildiği şekilde ifade edilebilmektedir.

1.) Tür Çeşitliliği
Belirli bir alan, ekosistem içerisinde bulunan farklı canlı türlerinin sayısı ve dağılımı ile ilişkilidir. Daha geniş bir ifadeyle tür çeşitliliği aynı bölgede yaşayan farklı türleri ifade etmek amacıyla kullanılan bir kavramdır. Benzer ve aynı türler arasında pek çok açıdan farklılık söz konusudur. Dolayısıyla canlılar ortak özelliklere sahip olmakla birlikte bu ortak özellikler etrafında ortak genler de oluşturmaktadır. Bunun sonucunda da tür çeşitliliği meydana gelir.

2.) Genetik Çeşitlilik
Herhangi bir canlı türünün genetik yapısındaki çeşitliliği ifade eder. Canlılar arasında görülen biyolojik ve fiziksel farklılıklar bu genetik çeşitlilikten kaynaklanır. Bu durumu ifade etmek için de genetik çeşitlilik kavramı kullanılmaktadır. Doğal yaşam ortamında yaşam koşullarına uyum sağlanması bu çeşitliliği etkileyen faktörler arasında yer alır. Genetik çeşitlilik canlı türleri arasında popülasyon farklılıklarının oluşmasını temel almaktadır. 

3.) Ekosistem Çeşitliliği
Farklı ekosistemleri ve bu ekosistemler içerisinde yaşayan yaşam formlarının çeşitliliğini ifade eder. Belirli bir uyum içerisinde yaşayan bu canlılar bulundukları ortamların farklılaşmasını ekosistemin çeşitlenmesini sağlar. Bu çeşitliliği coğrafi koşullar ve iklim farklılıkları etkileyebilmektedir. Aynı zamanda ekosistem çeşitliliğine canlı ve cansız tüm yaşam ve fiziksel koşullar dahil edilmektedir.

Biyolojik Çeşitlilik Neden Önemlidir?
Biyolojik çeşitliliğin neden bu kadar önemli bir kavram olduğuna baktığımızda karşımıza ilk olarak, dünya yaşamının sürdürülebilirliğinin temel unsuru olması çıkıyor. Dünyada var olan doğal düzenin devam edebilmesi açısından biyolojik çeşitliliğin korunması önemli detaylar arasında yer almaktadır. İnsanların ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için doğadaki her bir canlının düzeninin bozulmadan devam edebilmesi gerekir. Bu sayede doğada kendiliğinden var olan kaynakların devamlılığı sağlanabilmektedir. Aksi halde canlı türlerinin azalması veya yok olması doğal dengenin zaman içerisinde bozulmasına neden olur. Bu da diğer canlılar gibi insanoğlunun da yaşam koşullarını zorlayıcı bir duruma sokar. Dünyanın doğal dengesinde biyolojik çeşitliliğin önemi ilk sıralarda gelirken bu aynı zamanda gezegen üzerindeki tüm canlıların da faydasına olan bir süreçtir. İnsanlığın ve yaşam faaliyetlerinin devam edebilmesi için biyolojik çeşitliliğin korunması gerekir. Biyolojik çeşitlilik; besin zincirinin korunması, çevresel dengenin korunup devam edebilmesi, doğal kaynak kullanımının devamlılığı, iklim değişikliklerinin kontrol altında tutulması açısından da büyük bir önem arz etmektedir.



Biyolojik Çeşitlilik Nasıl Korunur?
Biyolojik çeşitliliğin ne olduğu ve öneminden de bahsettiğimize göre şimdi nasıl koruyabileceğimizin detaylarını inceleyelim. Bilindiği üzere tarım, hayvancılık, nüfus artışı ve sanayileşmenin gelişmesi gibi doğal yaşama zararı olabilecek birçok gelişme biyolojik çeşitliliğin bozulabilmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla doğal hayatın korunması gün geçtikçe daha zorlaşmaktadır. Biyolojik çeşitliliğin bozulması geri dönüşü olmayan bir yola da sokmaktadır. Peki bu yola tam olarak girmeden önce doğal düzenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması için neler yapılmalıdır? Biyolojik çeşitliliğin korunabilmesi için alınabilecek önlemler şu şekilde sıralanabilir:

1.) Koruma Alanları Oluşturabilirsiniz
Doğal yaşam alanlarının korunması için özel koruma alanları oluşturabilirsiniz. Biyolojik çeşitliliğin devamlılığı için önemli olan bu alanlar burada yaşayan canlı türlerinin neslini korumak ve üreyebilmelerini desteklemek açısından oldukça önemlidir. Milli parklar, doğal koruma alanları, deniz rezervleri gibi yerler bu amaca hizmet edebilmektedir.

2.) Sürdürülebilir Tarım ve Ormanlık Alanları Korumak
Koruma alanı içerisine dahil edebileceğimiz bir diğer yerler de ormanlarımız ve sürdürülebilir tarım alanlarıdır. Yoğun, kimyasal tarım uygulamalarından ziyade çevre dostu tarım yöntemlerini benimsemek biyolojik çeşitliliğin korunması açısından önemlidir. Böylece toprak kimyasal ürünler ile dolmayacak ve toprak altındaki yaşam da doğal süreçle beraber devam edecektir. Bunun yanında ormanlık alanları da korumak oldukça önemlidir. Sürdürülebilir ormancılık uygulamaları teşvik edilerek orman yaşamı içerisindeki biyolojik çeşitliliğin korunması sağlanabilir.

3.) Kirliliği Azaltmak 
Biyolojik çeşitliliği korumak için çevre, hava ve toprak kirliliğinin de azaltılması gerekiyor. Sanayi, tarım ve evrensel atıkların doğru bir şekilde yönetilmesi oldukça önemli. Bunun için bireysel olarak koruma sağlayabiliriz. Geri dönüşümü destekleyebilir, çevre dostu ürün kullanımıyla çevreye karşı daha duyarlı olabilir, kirliliğin azalması noktasında elimizden geleni yapabiliriz.

4.) İklim Değişikliği İle Mücadele
Biyolojik çeşitliliğin korunması noktasında iklim değişikliği de önemli noktalar arasında. Bunun için zararlı gazların kullanımını kısıtlayarak bireysel olarak önlemler alabilmeniz mümkün. Fosil yakıt kullanımını azaltarak daha çok yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek bu mücadelede etkili olabilmektedir. Böylece yenilenebilir enerji kaynaklarıyla beraber enerji verimliliğini arttırabilmeniz mümkündür. Bunlar gibi alınabilecek küçük önlemlerle iklim değişikliğinin etkilerini de azaltabilirsiniz.

5.) İstilacı Canlı Türlerine Karşı Önlem Almak 
Ekosistemlerin korunması açısından istilacı canlı türlerinin yayılmasını önlemek gerekir. Dolaysıyla istilacı canlı türlerinin girişini kontrol altına almak için bilimsel araştırmalar ile geliştirilmiş uygun stratejilerin uygulanması önemlidir. Böyle hem bu türlerin devamlılığını koruyabilir hem de yerel ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği sağlıklı bir şekilde koruyabilirsiniz. 

6.) Farkındalık Yaratılmalı
Biyolojik çeşitliliğin korunması için geniş kitlelere erişmek gerekir. Dolayısıyla bireylerin ve toplumların biyolojik çeşitliliğin önemi konusunda bilinçlendirilmesi önemlidir. Böylece biyolojik çeşitlik konusunda atılacak her bir adım süreç içerisinde daha büyük bir etki yaratarak çeşitliliğin korunmasına katkı sağlar. Bunun için de başta eğitim kurumları olmak üzere farkındalığı arttırmaya yönelik çeşitli eğitimler düzenlenebilir ve projeler ortaya konulabilmektedir.

Öne çıkan bu maddeler biyolojik çeşitliliği korumak için toplumsal olarak neler yapabileceğimize dair bilgiler vermektedir.  Peki biyoçeşitliliği korumak içi bireysel düzeyde verilen bu maddelere ek olarak neler yapılabilmektedir? Biyolojik çeşitliliği korumak için bireysel düzeyde alınabilecek önlemler ise şu şekilde sıralanabilir:

• Doğal alanlara karşı koruma bilincini geliştirerek ekosisteme zarar verecek davranışlardan kaçınılmalıdır.
• Yerel ve doğal ürünler tercih ederek ekolojik ayak izlerini azaltabilirsiniz.
• Atık yönetimi konusunda bilinçlenerek geri dönüşüm yapabilir, çevrenin korunması noktasında bir adım da siz atabilirsiniz.
• Enerji tasarrufu yaparak karbon salınımının önüne geçebilirsiniz.
• Hayvan ve bitki türlerini destekleyebilir, tarımcılıkta yerel tohumları tercih edebilirsiniz. Böylece doğal bitki örtüsünün korunmasına katkı sağlayabilmeniz mümkündür.
• Küresel ısınmayla ilgili mücadelelere katılım sağlayabilir, biyolojik çeşitliliğin yok olmasının önüne geçebilirsiniz.
• Uluslararası işbirliğini arttırmak için faaliyetlerde bulunabilir, biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik uluslararası projelerde yer alabilirsiniz.

Biyolojik Çeşitlilik Nasıl Tehdit Altına Girdi?
Teknolojinin gelişmesi, sanayileşmenin artması, bilinçsiz tüketim ve üretim, bilinçsiz avlanma gibi daha pek çok nedene bağlı olarak biyolojik çeşitlilik tehlike altına girmektedir. Son yıllarda insan faaliyetleri biyolojik çeşitliliğin yok olması konusunda ciddi bir tehdide maruz kalmaktadır. Bunlar arasında en yaygın tehditler ise şu şekildedir.

• Ormanların her geçen gün tahrip edilmesi, yangınlar sonucu yok olması başta olmak üzere ormansız bir dünyaya doğru adım atılmaktadır. Tarım arazilerinin genişletilmesi, şehirleşme nedeniyle doğal yaşam alanları gün geçtikte yok olmakla karşı karşıyadır.
• Küresel olarak yaşanan sıcaklık artışları, hava olaylarındaki değişimler, pek çok canlı çeşidinin yaşam alanlarını tehdit etmesi iklim değişikliğini de beraberinde getirmektedir. Tüm bunlar biyolojik çeşitliliğin tehdit altında olduğunun bir göstergesidir.
• Su, hava ve toprak kirliliğinin artması ekosisteme zarar verir. Aynı zamanda canlı türlerini de tehdit eden bu durum biyolojik çeşitliliğin bir numaralı tehditleri arasında yer almaktadır.
• Aşırı tüketim de biyolojik çeşitliliğin tehdit unsurları arsanda bulunur. Özellikle avlanma, balıkçılık veya doğal kaynakların aşırı kullanımı canlı çeşitliliğinin tükenmesine neden olmaktadır. Bu da biyolojik çeşitliliği tehdit eden unsurlar arasında yer alır. Bu bağlamda avlanma zamanında bilinçli bir şekilde avlanılması ya da denizlere balıkçılık için uygun tarihlerde açılmak önemlidir.
• Zaman içinde ekosistemin dengesi bozulabilir. Bu da farklı bölgelerdeki istilacı canlıların yerel bölgelere seyahat etmesine neden olur. Ekosistemi ve biyolojik çeşitliliği tehdit eden bu durum, kontrol altına alınmaya çalışılsa da günümüzde hala üzerine çalışılan konular arasında yer almaktadır.

Biyolojik Çeşitliğin Faydaları Nelerdir?
Biyolojik çeşitliliğin var olmasının pek çok faydası bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Ekolojik dengenin sağlanması noktasında önemli bir parçadır.
• Doğal kaynakların devamlılığını sağlar.
• Canlıların yaşam haklarını koruyarak nesillerinin tükenmemesine destek olur.
• Biyolojik çeşitlilik bizlere temiz hava, tatlı su kaynakları, iyi tarım toprağı kalitesi, sağlıklı mahsuller gibi pek çok fayda sağlamaktadır.
• Biyolojik çeşitlilik tarımsal üretimi destekleyerek farklı türlerde gıda kaynaklarına ulaşabilmemize olanak tanır.
• Biyolojik çeşitlik aynı zamanda ilaç ve sağlık alanı için de önemlidir. Modern tıp ve geleneksel şifa yöntemlerinin temel kaynağını oluşturmaktadır. 
• Ekolojik araştırmalar, biyolojik çeşitliliğin önemli araştırmaları arasında yer alır. Bu nedenle biyolojik çeşitlilik, bilime ışık tutması açısından da oldukça önemlidir.