Günümüzde yaratıcı düşünme, yaratıcı çözümler bulmanın temel noktalarından biridir. İş hayatından eğitime pek çok alanda kullanılan yaratıcılık, fark yaratabilmenize de yardımcı olur. Bireysel çalışmalardan ekip çalışmalarına kadar birçok alanda yaratıcılığı arttırmak için beyin fırtınası yöntemi kullanılır. Bu yöntemde, grup içerisinde yer alan katılımcılar düşüncelerini serbest bir şekilde, yargılamadan uzak olarak grupla paylaşır. Böylece beyin fırtınası yapılarak konu veya sorunlar geliştirilmeye çalışılır. Beyin fırtınası yapılırken doğru teknikler kullanıldığında daha verimli ve özgün fikirlere ulaşılabilmek mümkündür. Peki bu teknikler nelerdir? Bu yazıda sizin için beyin fırtınası yaparken kullanabileceğiniz tekniklere değindik. Haydi gelin neler olduğuna birlikte bakalım.

Beyin Fırtınası Nedir?

Beyin fırtınası tekniklerinden önce beyin fırtınasının ne olduğuna değinelim. 1940 yılında reklamcı Alex Osborn tarafından geliştirilen beyin fırtınası yöntemi, yaratıcı düşünme tekniği olarak da bilinir. Yaratıcı düşünmeyi destekleyen bu teknik, takım çalışanlarını motive etmek amacıyla da tercih edilir. Bu yöntemle kısa sürede birden fazla fikrin üretilmesi hedeflenir. Aynı zamanda başarısız olunan süreçler varsa bunların neden ve nasıl başarısız olduğuna dair çıkarım yapabilmeyi de kolaylaştırmaktadır. Yargılama yapılmadan sunulan fikirler, katılımcıların çekinmeden düşüncelerini paylaşabileceği ortamlar yaratılarak sunulur. Böylece bu ortam içerisinde birbirini besleyen yeni, gelişmiş fikirler ortaya çıkar. Herhangi bir konuya çözüm bulmak, karar vermek, hayal gücüyle düşünmek, fikir üretmek için kullanılan bir teknik olan beyin fırtınası pek çok alanda kullanılarak iş süreçlerine hız kazandırmaktadır.



Beyin Fırtınasının Kullanıldığı Alanlar

Beyin fırtınası pek çok alanda kullanılan bir yöntem olarak bilinir. Fakat bu alanlar içerisinde kullanımının en çok görüldüğü yerler şunlardır:

• Reklamcılık
• Proje Yönetimi
• Takım Oluşturma
• Üretim Yönetimi
• Sorun Çözme
• Yeni ürün geliştirme

Verilen bu alanlar içerisinde ürün geliştirmek, kampanya tasarlamak, iş üretimi aşamasında, sorumlulukların belirlenmesini sağlamak gibi çeşitli amaçlar doğrultusunda kullanılır. Yukarıda görülen bu alanlar da beyin fırtınasının kullanımının en yaygın olduğu alanlar olarak bilinir.

 

Beyin Fırtınası Teknikleri Nelerdir?

Beyin fırtınasının ne olduğuna ve en çok kullanıldığı alanlara baktığımıza göre şimdi hangi tekniklerin kullanıldığına bakalım.

Beyin fırtınası teknikleri arasında en yaygını olan klasik beyin fırtınası, katılımcıları bir araya getirerek bir konu veya sorun hakkında fikir üretimini destekler. Bu tekniğin temelinde her beyin fırtınasında olduğu gibi eleştiri ve yargılama olmayıp tüm fikirler değerlidir. Fikirler geliştirilip birleştirilerek birçok sonuca varılabilir. Bu yöntem genelde çok sayıda fikir üretmek için tercih edilen bir yöntemdir.

2.) Zihin Haritalama Tekniği

Beyin fırtınası teknikleri arasında sık kullanılan bir diğer yöntem ise zihin haritalama tekniğidir. Belirli bir ana fikir veya sorun çerçevesinde üretilen fikirlerin organize edilmesini sağlayan bir teknik olarak bilinir. Fikirler merkez bir noktadan başlayarak dallanır ve alt fikirleri oluşturur. Böylece hem bireysel hem de grup halinde beyin fırtınası yapabilmeyi destekler. Bu yöntem ile fikirler görselleştiği için katılımcıların zihnini daha hızlı bir şekilde açmaya yardımcı olmaktadır. Bu teknikte kâğıt-kalem ya da yazı tahtası kullanılır. Kâğıdın ortasına konu yazılır ve yuvarlak içine alınır. Daha sonra konuyla alakalı alt fikir yazabilmek ve kategorilere ayırabilmek için kısa çizgiler kullanılarak fikirler yazılır. Böylece bu yöntemle problemi ve çözümünü daha net bir şekilde görerek çözüme kavuşturabilirsiniz.

3.) SCAMPER Tekniği

Yaratıcı düşüncenin geliştirilmesi için kullanılan SCAMPER tekniği, beyin fırtınası yaparken tercih edilen yöntemler arasındadır. Çoğunlukla problem çözmek için kullanılan bir teknik olan SCAMPER tekniği, bir nesne ya da durumu değiştirerek nasıl yeni bir fikir bulabileceğinize dair yönlendirmeler sunar. Kolay ve eğlenceli bir beyin fırtınası tekniği olan SACMPER, farklı düşünme, hayal kurma ve sezgilerini kullanmayı da hedeflemektedir. Bu teknik kavramların baş harflerinden oluşarak şu sorular üzerine yoğunlaşır ve yedi adımın kısaltmalarından oluşur.

• Substitude (Yer değiştirme): Bir şeyi başka bir şeyle değiştirebilir misiniz?
• Combine (Birleştirme): Farklı fikirleri birleştirebilir misiniz?
• Adapt (Uyarlama): Başka bir duruma uyarlayabilir misiniz?
• Modify (Değiştirme, küçültme, büyültme): Bir şeyin şeklini değiştirebilir misiniz?
• Put to another use (Başka bir amaçla kullanma/yerine koyma): Başka bir şekilde kullanabilir misiniz?
• Eliminate (Yok etme, çıkartma): Bunu çıkartabilir misiniz?
• Reverse (Ters çevirme): Sıralama veya rolü tersine çevirebilir misiniz?

Bu teknikte yukarıda verilen adımlar ve sorular üzerinden gidilerek konuya yeni bir bakış açısı kazandırarak yaratıcı çözümler ortaya konulmak istenmektedir. Böylece yeni düşünceler ortaya çıkarak sorunlar çözüme kavuşabilecek ve yeni bir bakış açısı kazandırabilecektir.

4.) Yol Haritası Tekniği

İngilizce Roadmap Storming olarak bilinen yol haritası tekniği, amacınıza ulaşmak için sizi bir noktadan diğer noktaya ulaştırmayı hedefler. A noktasından B noktasına kadar her adımı haritalamanıza yardımcı olan bu teknik, sorunları çözebilmenize yardımcı olurken herhangi bir alanda fikirleri geliştirebilmenizi de destekler. Grup çalışmaları içerisinde iyi bir sonuç veren yol haritası tekniği herkesin fikrini söyleyerek katkıda bulunmasını sağlar. Böylece fikirler içerisinde noktaları birleştirerek yeni çözüm ve fikirler bulabilmenize yardımcı olabilirsiniz.

5.) Serbest Yazma Tekniği

Serbest yazma tekniği olarak bilinen bu beyin fırtınası, düşüncelerinizi bir kâğıda dökmenize ve bu düşünce, bilgiler arasında bağlantı kurmanıza yardımcı olacaktır. Düşüncelerinizi geliştirmenizi sağlayan serbest yazma tekniğinde yazma aracınızı seçtikten sonra kendinize bir zaman sınırı belirleyerek bu süre zarfında düşüncelerinizi yazın. Süre sonunda yazma işini bırakarak yazdıklarınızı inceleyebilirsiniz. Bu teknik ile birçok sayıda düşünce ve fikre ulaşabilir, konuyu farklı açılardan değerlendirebilirsiniz. Böylece fikirlerinizi geliştirmek farklı açılardan bağlantılar yakalamanıza yardımcı olacaktır. Dilerseniz fikirlerinizi grafik ve tablolar ile de ifade edebilirsiniz.



6.) Listeleme Tekniği

Beyin fırtınası teknikleri arasında sıkça kullanılan bir yöntem olan listeleme tekniği, konu ve sorunların geliştirilmesi ve çözüme kavuşturulmasını hedefler. Bu yöntemde ilk olarak ana konu ne ise o açık bir şekilde belirtilir. Ardından konunun tam tersi düşünceler listelenir. Böylece ilk liste savunulan fikirleri içerirken ikinci liste bu konuya karşı olan fikirleri içerir. Böylece konuyla ilgili farklı bakış açısı kazanmayı hedefleyen listeleme tekniği, iyi bir çalışma hazırlamanıza yardımcı olacaktır. Çoğunlukla ödev, tez veya proje hazırlığında kullanılan bu teknik konuyu detaylı bir şekilde ele almanıza yardımcı olur.

7.) Altı Şapka Düşünme Tekniği

Edward de Bono tarafından geliştirilen altı şapka düşünme tekniği sorunlara farklı bir bakış açısı kazandırır. Bu teknikte altı farklı şapka yer alarak her biri farklı bir düşünme tarzını temsil eder. Bu şapkalar ve temsil ettikleri aşağıda verildiği şekildedir.

• Beyaz Şapka: Nicel, bilimsel bilgiler
• Kırmızı Şapka: Sezgiler ve duygular
• Siyah Şapka: Risk ve kötümserlik
• Sarı Şapka: İyimserlik ve fırsatlar
• Yeşil Şapka: Yeni fikirler ve yaratıcılık
• Mavi Şapka: Yönetme, organizasyon

Bu teknikte yukarıda verilen altı farklı anlama sahip olan şapkalar grup içerisindeki katılımcılar tarafından belirli bir süre takılarak düşünceler paylaşılır. Her katılımcı şapkaları kullanarak fikirler üretir ve paylaşır. Böylece konu farklı açılardan değerlendirilerek birden fazla çözüm üretilmiş olur. Bu teknik sonunda ortadaki konunun veya sorunun geliştirilerek bir sonuca ulaşması sağlanır.

8.) SWOT Analizi Tekniği

Beyin fırtınası yapabileceğiniz bir diğer yöntem ise SWOT analizi tekniği. Zayıf yönler, fırsatlar ve tehditlerin yer aldığı ve bunlara uygun düşüncelerin yazıldığı bu teknikte sorun veya konuya yönelik farklı açıları görebiliyorsunuz. Kurumsal hayat için sıklıkla tercih edilen bir yöntem olan SWOT analizi, karşılaşılan sorunu dört bir açıdan değerlendirmeye alır. Böylece daha rahat bir şekilde çözüm sunabilmektedir. Konuyu derinlemesine inceleyen SWOT analizi, stratejik çözümler üretmeye de yardımcı olur.

9.) Beş Neden Tekniği

Beyin fırtınası tekniklerinden bir diğeri ise beş neden tekniği olarak karşımıza çıkar. Konuyu veya bir sorunu sorgulamanızı sağlayan bu teknik, konuya ilişkin daha fazla sorular sorarak farklı fikirlere erişebilmenize olanak sağlar. Bu teknikte problem ya da hedefleri yazarak başlayabilir, varsayımlarınızı not ettikten sonra sırayla sorgulayabilirsiniz. Neden diye sorduğunuz sorulara gün sonunda yanıtlar bularak fikir üretmeyi destekleyebilirsiniz.

10.) Perspektif Tekniği

Bu teknikte ise sorunu farklı açılardan görmeye çalışarak sorunun detayına inilmesi hedeflenir. Bunun için de üç adımda bu teknik uygulanmaktadır. Açıkla, incele ve derine in başlıklarına sahip olan bu teknik ile konular hakkında daha geniş bir çapta fikir üretebilirsiniz. Bu başlıklar ise aşağıda verildiği şekilde uygulanır.

• Açıkla: Üzerinde çalışılan konu ya da ortaya çıkmış konuyu ayrıntılı bir şekilde açıklamanız gerekir. Bu noktada konunun detaylarına inebilmek için; konu nedir, hangi bileşenleri içerir, ilginç ve ayırıcı özellikleri nelerdir, karmaşık yönleri nelerdir ve benzer konular arasındaki farklılıklar nelerdir? konularına cevap verilir.
• İnceleme: İkinci adım ise inceleme adımı. Konunun kökenine inerek zamanla ne gibi değişimlere sebep olduğunu, niye değiştiğini ve konuyla ilgili önemli noktalara bu inceleme adımında yer verilir.
• Derine İnme: üçüncü aşamaya kadar verilen soruların yanıtları bu aşamada derinlemesine incelenir. Konu hangi alanla ilişkili, nelerden etkilenir, nasıl şekillenir, diğer konularla bağlantısı nedir, konuya ilişkin karşıt düşünceler nelerdir? gibi pek çok farklı soruyu sorarak farklı perspektiflerden konuya ışık tutmalı ve olayın derinine inmelisiniz.

Yukarıdaki üç adımı takip ederek güzel bir beyin fırtınası yöntemiyle çalışmalarınıza farklı bir bakış açısı kazandırabilirsiniz.

 

Beyin Fırtınası Nasıl Yapılır?

Beyin fırtınası için en çok sorulan sorulardan biri olan nasıl yapılır soru, seçilen tekniğe bağlı olarak birden farklı yanıta sahip. Fakat genel anlamda beyin fırtınası yapabilmenize yönelik adımlar söz konusu. Aşağıda yer alan açıklamaları takip ederek siz de kolaylıkla beyin fırtınası yapabilirsiniz.

• Öncelikle durumu yönetebilmek için bir lider seçilmesi gerekir. Ekip lideri konuyu netleştirir.
• Ardından ekipçe bir süre belirlenir.
• Bu süre içerisinde grupta yer alan her bir üye sırayla fikirlerini ortaya koyar.
• Ekip lideri tarafından her fikir tahta ya da kâğıda not alınır. Böylece her fikrin önemli olduğu gösterilir.
• Birden fazla fikrin olması beyin fırtınasında önemli bir detaydır. Konu daha detaylandırılarak farklı bakış açıları kazanır.
• Bu süreç gruptaki herkes fikrini söyleyince sonlanır. Böylece fikirler üzerinde tartışmalar yaratılarak konu farklı açılardan değerlendirilir.
• Grup içerisinde hiçbir düşünce yargılanmaz ve olduğu gibi kabul edilerek konuşmaya dahil edilir. Böylece grup içerisindeki herkesin çekinmeden düşüncelerini paylaşabilmesi sağlanır.

Yaratıcı fikirler üretmede, sorun çözmede oldukça etkili olan beyin fırtınası tekniği, konulara farklı açılardan yaklaşabilmenizi kolaylaştırır.